Bouwen aan een circulaire toekomst: e-zine viert 5 jaar Transitieteam

7 december 2023

Extra subsidie biobased milieuvriendelijk isolatiemateriaal in 2024

13 december 2023

Conferentie Circulair bouwen aan morgen

7 december 2023

Circulair bouwen aan morgen

Op 7 december 2023 vond de conferentie Circulair bouwen aan morgen plaats in de Rijtuigenloods te Amersfoort. Hieronder een wrap up van de dag.

Categorie: Nieuws

Door: redactie, 7 december 2023

Een video-impressie van de conferentie Circulair bouwen aan morgen:

16.40 Japke-D. Bouma

NRC-journaliste Japke-D.Bouma sloot de dag af met een lezing over 'jeukwoorden'. Jargon, eufemismen en vaagtaal: 'niet doen!' was de heldere boodschap van Bouma. En Engelse termen als meeting, impact en wrap up zijn onnodig omdat er prima Nederlandse woorden voor bestaan.

Ook de circulair bouwen-sector grossiert in onbegrijpelijke termen, met hool laif karbun als één van de hoogtepunten. Zeg gewoon duidelijk wat je bedoelt, ook onderling in je eigen kring, dan snapt 'het peloton' het uiteindelijk ook beter, aldus Bouma.

16.00 Pitch wedstrijd

Wat gaan we morgen doen? Dat was het uitgangspunt voor de deelsessies waarin de deelnemers in kleine groepjes werkten aan concrete ideeën voor de circulaire bouw die meteen uitgevoerd kunnen worden.

Aan het slot van de dag werden negen pitches gepresenteerd. Het publiek koos pitch 8 (de Huis als Tuin Campagne) als winnaar met 25% van de stemmen! Jeske Zonneveld nam de prijs in ontvangst: ondersteuning door RVO om het idee meteen uit te voeren. Pitch 7 haalde de tweede plaats met 15% en pitch 9 werd derde met 12% van de stemmen.

De pitches in een notendop:

1. Biobased Financiering: Introduceer 'de biobase check' bij hypotheekaanvragen om circulaire bouw te stimuleren. Accountmanagers in de financiële sector moeten dit standaard gaan bevragen om hypotheken beter af te stemmen op biobased projecten.

2. Kennisdeling voor Biobased Bouwen: Verbind koplopers uit het bedrijfsleven met het onderwijs door middel van een reizend onderwijsconcept. Dit verbindt theorie met praktijk, waardoor biobased bouwen realiseerbaar wordt.

3. Trainingsprogramma voor Circulair Bouwen: Zet trainers uit het netwerk van de Cirkelstad Academy in om kennis, ontwikkeld door koplopers, te verspreiden. Dit versnelt de adoptie van circulaire bouwpraktijken.

4. Innovatie in Tenderfase: Zet bestaande innovatiebudgetten in om meerdere bedrijven bij bouwprojecten te betrekken. Hierdoor kunnen meer innovatieve ideeën worden geïmplementeerd en benut.

5. Het Nieuwe Normaal in Bouwprojecten: Omarm een gemeenschappelijke taal en standaard, het 'Nieuwe Normaal', in infrastructuur, gebouwen en gebieden. Dit manifest moet breed worden ondersteund en toegepast.

6. Remontageplan voor Bouwvergunningen: Stel een remontageplan verplicht bij elke bouwvergunning om de waarde van gebouwen voor toekomstige generaties te behouden.

7. Restwaardebepaling in Installatietechniek: Focus op het bepalen van de restwaarde van installaties in gebouwen. Dit vereist overheidsregulering voor alle bouwwerken.

8. Huis als Tuin Campagne: Start een campagne om bouwloketten van gemeentes te stimuleren mensen door te verwijzen naar gebouwhoveniers in plaats van installateurs, om zo de afhankelijkheid van installaties te verminderen.

9. Duurzaamheid in Infrastructuur: Standaardiseer en demonteer bouwprocessen in infrastructuur, zoals viaducten en tunnels. Benut vrijkomende materialen effectiever en verminder de risicomijdende houding in de sector.

15:30 Het nieuwe normaal 2.0

Een eenduidige taal ontwikkelen – dat was volgens gespreksleider Rutger Büch (Cirkelstad) in 2019 de motivatie om een begin te maken met een convenant circulair bouwen. ‘We hadden een document voor ogen dat helder beschrijft wat circulair bouwen nu eigenlijk is. Welk prestatieniveau kunnen we halen? Welke ambities zijn haalbaar?’ Vandaag is dat document, inmiddels het manifest 'Circulair Bouwen: Het Nieuwe Normaal' genoemd, ondertekend op de Conferentie Circulair Bouwen Aan Morgen.

‘Büch, je bent gek’, zeiden mensen tegen hem, ‘dat moet je aan de opdrachtgevers overlaten’. Maar dat deed hij niet. Wat hij wel deed: opdrachtgevers, opdrachtnemers, toeleveranciers en architecten uitnodigen voor een serie goede gesprekken over circulair bouwen. Daar rolde uiteindelijk een ‘eenduidige taal’ uit, aldus Büch.

Max Droste, directeur Portefeuillestrategie en Portefeuillemanagement bij het Rijksvastgoedbedrijf, is een van de ondertekenaars. ‘Wil je met elkaar de noodzakelijke stappen zetten, dan moet je duidelijk zijn, elkaar begrijpen, samen de standaarden bepalen. Je hebt dus een eenduidige taal nodig.’
Hij wijst erop dat we veel woorden in de circulaire wereld die vandaag gemeengoed zijn, tien jaar geleden nog helemaal niet kenden. ‘Dat alleen laat al zien hoeveel ervoor nodig is. Het vraagt iets om samen deze missie te volbrengen.’

Een andere ondertekenaar is Marc de Vreede, directievoorzitter Bouw & Techniek bij Heijmans. ‘Met dit document onderstrepen we het belang van samenwerking in de hele keten. Van aannemers en onderaannemers, tot leveranciers en architecten. Zo kun je elkaar ook gericht en specifiek aanspreken op wat er nodig is om stappen te zetten. Beleid maken is stap 1, maar dan komt de projectorganisatie. Belangrijk is de uitvraag, daar begint het. Kun je met elkaar de opgave invullen volgens circulaire indicatoren? Zodat we vanuit de basis anders kunnen gaan werken dan in het verleden? We gingen altijd uit van kwaliteit, tijd en geld. Nu komt daar iets bij, de circulaire doelstelling. We willen in die ambitie ook een inspiratie zijn voor de markt.’

Max Droste van het Rijksvastgoedbedrijf speelt bij een opdracht met circulaire randvoorwaarden een belangrijke rol in Nederland, erkent hij. ‘We gaan er alles aan doen opdrachten circulair uit te vragen. We realiseren ons als grote opdrachtgever dat we daarin een voortrekkersrol hebben. En we voelen ook onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Die gaat verder dan alleen opdrachtgever zijn. Daarom hebben we als stelregel omarmd: we bouwen duurzaam of we bouwen niet.’
En dat geeft ‘gedoe’, zegt hij er meteen achteraan. ‘Het heeft gedonderd, want wij hebben ook opdrachtgevers. Maar we moeten deze stappen gezamenlijk zetten, als peloton, niet als eenlingen. Daarom hebben we de Routekaart Duurzaamheid 2.0 ontwikkeld, die helder maakt hoe we dat uitvragen, hoe we dat kwalitatief maken.’

Al maakt hij nog deze kanttekening bij die laatste opmerking: ‘We blijven alert op hoe ver we kunnen gaan zonder de haalbaarheid voor opdrachtnemers uit het oog te verliezen. Daar moet een redelijke balans zijn, we willen geen onnodige bureaucratie creëren.’
Het slotwoord is aan Marc de Vreede van Heijmans: ‘We moeten als markt ook risico durven nemen, nieuwe keuzes durven maken. Als opdrachtgevers een uitgestoken hand bieden, moeten wij die durven aanpakken. Ook daarin is deze gemeenschappelijke taal een belangrijke stap voorwaarts.’

Marieke Spijkerboer en Jan Willem Beaujean

14:30 Afscheid van het Transitieteam

Het Transitieteam neemt na vijf jaar afscheid en werd op het podium toegesproken door Marieke Spijkerboer (Directeur Duurzame Leefomgeving en Circulaire Economie
ministerie Infrastructuur en Waterstaat) en Jan Willem Beaujean
(wnd DG Volkshuisvesting en Bouwen ministerie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties).

Beaujean roemde de inspanningen van het team om de weg te wijzen naar een circulaire toekomst en markt en overheid uit te dagen zelf hun bijdrage te leveren. “Dankzij jullie stel ik mezelf elke week de vraag: wat heb ik concreet gedaan om de bouw circulairder te maken? Dat is de opdracht voor ons allemaal, die jullie ons gegeven hebben.”

Spijkerboer voegde eraan toe dat er sinds het Grondstoffenakkoord van 2016 veel gebeurd is. Zo is dit jaar de Adviesroute voor een groot gedeelte opgenomen in de NPCE. “Zijn we er al? Nee, dat niet, maar dit wel een hele goede start.”

Tot slot kregen alle Transitieteamleden een bedankbrief van minister Hugo de Jonge en staatssecretaris Vivianne Heijnen uit handen van Spijkerboer overhandigd.

Het Transitieteam

13.30 Drie stellingen van jonge professionals

Een dynamisch programma-onderdeel was de ‘confrontatie’ tussen drie jonge professionals en twee gearriveerde twee beleidsmakers. De professionals kregen een minuut de gelegenheid om Marieke Spijkerboer (Directeur Duurzame Leefomgeving en Circulaire Economie ministerie Infrastructuur en Waterstaat) en Jan Willem Beaujean (wnd DG Volkshuisvesting en Bouwen ministerie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) te overtuigen van een stelling.

Deen Mondt, Business Development Manager bij Startblock, vindt dat de implementatie van een CO2-heffing in de Nederlandse bouwsector cruciaal is om een significante verschuiving naar biobased bouwmaterialen te bewerkstelligen. Beaujean was het deels met hem eens: “Maar alleen een CO2-heffing vind ik te smal, het gaat ook om andere milieu-aspecten zoals we in de milieuprestatienorm hanteren.” Spijkerboer viel Beaujan bij en voegde eraan toe dat op Europees niveau extra op CO2 gestuurd wordt.

Yaël Ben-Basat, Circularity Consultant bij Alba Concepts, verdedigde de stelling dat
we moeten sturen op vermindering van CO2 uitstoot nu, in plaats van over de hele levensduur van gebouwen. Onder applaus: “We moeten acuut handelen.” Beaujean wees erop dat deze discussie soms op een strijd tussen verschillende scholen dreigt uit te lopen, maar dat beide benaderingen nodig zijn.

Paul de Vos, oprichter van Digistruct, sprak uit ervaring en betoogde dat we de transitie naar circulair bouwen pas écht in een hogere versnelling brengen door als (lokale)overheden innovatieve businessmodellen voor onze infrastructuur, zoals ‘Infrastructuur-as-a-service’, organisatie-en sectorbreed te implementeren. Met andere woorden: In de praktijk is opschalen nu nog erg lastig. Spijkerboer erkende dat circulaire businessmodellen een andere denkwijze vereisen. “Het gaat nu stapje voor stapje. Een systeemtransitie kost tijd.” Volgens Spijkerboer zou de overheid meer kunnen sturen op as-a-service-modellen bij het inkoopbeleid.

14:00 Het eerste interview

Het eerste interview van de dag is met Josefina Lindblom, Senior Policy Officer Europese Commissie. Volgens voorzitter Vincent Gruis moet Nederland hoe dan ook aansluiten bij de Europese regelgeving, omdat de sector van toeleveranciers voor een belangrijk deel internationaal is.

Lindblom zet – via een digitale verbinding – uiteen dat de Europese Commissie in 2015 begon met het opstellen van een framework, dat in 2020 gelanceerd werd. Dat voorziet in 6 levels, of niveaus, die leidend zijn. De hoofdthema’s van het raamwerk gaan onder andere over watergebruik en de transportbewegingen van materialen.

Het beleid, voor nieuwbouw én voor renovatieprojecten, staat volgens Lindblom centraal dat we in Europa 'een gedeelde taal spreken’. “We moeten altijd kijken hoe onze keuzes invloed hebben op de uitstoot van broeikasgassen over de gehele levensduur.'
Het begrip ‘whole life carbon’ komt in haar interview meerdere keren terug. Oftewel: de MPG-score gerelateerd aan de gehele levensduur van een gebouw. “De centrale focus ligt op klimaatverandering en de uitstoot van broeikasgassen.”

Materiaalgebruik speelt daarin een grote rol, vindt ze. Ze breekt ook een lans voor de renovatie van gebouwen die nu ‘onvoldoende naar hun functie gebruikt worden’. ‘Kunnen we die aanpassen naar een volle functie, dan zou dat veel uitstoot besparen. Maar ook bij renovatie moeten we natuurlijk goed blijven kijken naar de whole life carbon.’

Tot slot houdt ze een pleidooi voor het verzamelen van zo veel mogelijk data: ‘Breng met elkaar de scores van alle materialen en transport en bouw in kaart. Maak ook de individuele scores van gebouwen openbaar, zodat iedereen kan zien wat werkt. Verstop dat niet in databases, maar zorg dat iedereen het kan zien.’
Dit leidt er volgens haar toe dat we met z’n allen de uitdaging vanuit dezelfde hoek benaderen, wat de kans op succes vergroot.

12:15 De conferentie is van start gegaan

Rond de 500 deelnemers werden welkom geheten door Vincent Gruis, voorzitter van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie. Gruis benadrukte dat de conferentie vooral bedoeld is om vooruit te kijken: wat is er nodig om circulair bouwen op te schalen.

Verder markeert de conferentie het moment dat het zogeheten Basiskamp is opgeleverd: de voorwaarden om circulair bouwen.

vijftig adviezen, methodieken en publicaties. Kijk op https://circulairebouweconomie.nl/resultaten voor een overzicht.

De aftrap met transitieteam voorzitter Vincent Gruis

Compilatievideo van de organisatoren van de conferentie

Waarom is deze conferentie georganiseerd? Vertegenwoordigers van de deelnemende platforms leggen het uit in deze video:

Organisatie

De conferentie is georganiseerd door Transitieteam Circulaire Bouweconomie, Platform CB'23, Dutch Green Building Council (DGBC), City Deal Circulair en Conceptueel Bouwen, Cirkelstad, Lente-akkoord 2.0, De Bouwcampus, Klimaatneutrale en Circulaire Infra (KCI) en TKI Bouw en Techniek.