Esther 't Hoen (ministerie van BZK): 'Circulair bouwen begint bij de stap van lineair denken naar circulair denken.' De leden van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie geven vanuit hun eigen discipline een visie op de toekomst, de kansen voor circulaire woningbouw, utiliteitsbouw en GWW, en welke stappen we nu zouden moeten zetten.

Esther 't Hoen, projectleider circulaire bouweconomie bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, toont het circulaire afvalbrengstation Loosduinsekade als voorbeeld. 'Hier is hergebruikt staal toegepast uit de automobielindustrie, panelen uit gesloopte gebouwen, en het is modulair opgezet. Als je niet op voorhand bedenkt wat je met een gebouw wilt, dan ben je eigenlijk al te laat om er iets circulairs van de maken. Circulair bouwen begint bij de stap van lineair denken naar circulair denken.'
Esther ziet een belangrijke rol van de overheid als opdrachtgever: 'Overheden kunnen hun inkoopkracht beter inzetten. Wij ondersteunen dat onder meer via buyer groups. We moeten meer samen oefenen met circulair bouwen om meer vertrouwen te krijgen.'

https://circulairebouweconomie.nl/

Menno Rubbens (Cepezed): 'Robotisering, standaardisering en modulair bouwen bieden veel kansen als je slim ontwerpt.' De leden van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie geven vanuit hun eigen discipline een visie op de toekomst, de kansen voor circulaire woningbouw, utiliteitsbouw en GWW, en welke stappen we nu zouden moeten zetten.

Cepezed ontwikkelt en ontwerpt Oldelft, op de Campus van de TU Delft. Menno Rubbens: 'Dit is een demontabel gebouw. Losmaakbaarheid is een basisprincipe van circulair bouwen.' Cepezed hanteert de layers van Brand bij hun ontwerpen. Menno: 'De layers kennen een verschillende doorlooptijd, en elke laag biedt kansen voor circulariteit. Bij alles wat je nu ontwerpt, moet je bedenken wat toekomstige generaties er nog aan hebben. Robotisering, standaardisering en modulair bouwen bieden veel kansen als je slim ontwerpt. De grootste belemmering voor circulair bouwen zit tussen de oren, in de cultuur. Elke partij in de bouwketen krijgt ermee te maken. Was het maar een technisch probleem, dan hadden we het allang opgelost. Circulair bouwen begint op de tekentafel, en assemblage vindt plaats op de bouwplaats.'

https://circulairebouweconomie.nl/

Cécile van Oppen (Copper8): 'Belastinghervorming is nodig om circulair bouwen aantrekkelijker te maken.' De leden van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie geven vanuit hun eigen discipline een visie op de toekomst, de kansen voor circulaire woningbouw, utiliteitsbouw en GWW, en welke stappen we nu zouden moeten zetten.

'Industrieel monument De Meelfabriek in Leiden is een top voorbeeld, cultureel erfgoed, waar een circulaire aanpak zorgt voor nieuwe toegevoegde waarde', zegt Cecile van Oppen van Copper8. Wat ziet zij als het grootste struikelblok voor circulair bouwen? 'Verouderde regels. Vervuilende materialen zijn nu niet duurder dan duurzame materialen, en arbeid is duur. Terwijl je arbeid nodig hebt om iets circulairs te maken.'

Van Oppen pleit voor een belastinghervorming. 'Een belastinghervorming kan circulair bouwen aantrekkelijker maken. En dan gaat iedereen het doen. De hele bouwketen moet op een andere manier gaan samenwerken. Wat nodig is, is lef. Als we niet durven om groots te denken, komen we niet verder.'

https://circulairebouweconomie.nl/

Mari van Dreumel (Ministerie van I&W): 'Met samenwerken en massa creëren overwinnen we de onrendabele top van een circulaire economie.'De leden van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie geven vanuit hun eigen discipline een visie op de toekomst, de kansen voor circulaire woningbouw, utiliteitsbouw en GWW, en welke stappen we nu zouden moeten zetten.

'Aan de overkant van deze locatie, waar wegtransport en treinen voorbij razen, staat een recyclebedrijf waar materialen liggen die in deze branche opnieuw worden toegepast. Een mooi voorbeeld van circulaire economie. Net als het initiatief van gevelbouwers, die eigenaar willen blijven van hun gevel, deze terughalen als hij verouderd is, en dan hergebruiken. Dat gebeurt ook in de GWW. Als er voldoende massa is, levert dat een nieuwe businesscase op.'

Mari van Dreumel ziet dat de overheid een voorbeeldfunctie vervult. Zoals Prorail, KPN en Tennet, die samenwerken om koper om te zetten in glasvezel. 'Zij ontwikkelen nieuwe modellen om elkaars materialen te hergebruiken. De grootste uitdaging voor de circulaire economie is het overwinnen van de onrendabele top. Dat is nu nog een belangrijk struikelblok. Bijvoorbeeld proberen we nu met marktpartijen verschillende manieren van een circulair viaduct uit. Als een manier opschaalbaar is, dan is er geen belemmering.'

https://circulairebouweconomie.nl/

Niels Ruijter (NVTB): 'Benut de expertise van de bouwindustrie om met de hele keten circulair te gaan bouwen.' De leden van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie geven vanuit hun eigen discipline een visie op de toekomst, de kansen voor circulaire woningbouw, utiliteitsbouw en GWW, en welke stappen we nu zouden moeten zetten.

'In de toekomst willen we zo duurzaam mogelijke materialen toepassen', zegt Niels Ruijter, directeur van de NVTB. 'Volgens het Bouwbesluit moeten woningen en kantoren groter dan 100 vierkante meter aan de MPG-eis voldoen. Maar bij de vergunning en controle gaat het niet altijd goed, want dit is nog niet zo bekend. Het hapert. De Wet Kwaliteitsborging moet dat gaan oplossen.'

Zijn achterban, de bouwindustrie, zit te springen om goede regels. 'In mijn achterban is enorme expertise aanwezig. Mooi dat dit kan worden benut in het Transitieteam Circulaire Bouweconomie. Dat is goud, de hele keten bij elkaar. Samen kunnen we belangen afstemmen en een circulariteitspact opstellen.'

https://circulairebouweconomie.nl/

Elphi Nelissen (voorzitter): 'Een materialenpaspoort maakt hoogwaardig hergebruik - of liever nog upcycling - van bouwmaterialen mogelijk.'

Elphi Nelisse is Hoogleraar Building Sustainability aan de TU Eindhoven. Zij begeleidt studenten, bijvoorbeeld bij het maken van ontwerpen voor circulaire gebouwen, zoals de Casa-woning in het filmpje. Elphi Nelissen is ook voorzitter van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie. Zij pleit voor zo hoogwaardig mogelijk hergebruik van materialen. De leden van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie geven vanuit hun eigen discipline een visie op de toekomst, de kansen voor circulaire woningbouw, utiliteitsbouw en GWW, en welke stappen we nu zouden moeten zetten.

'Veel sloopmaterialen worden nu nog ingezet als wegfundering, dus laagwaardig. Je wilt ze hoogwaardiger gebruiken, liefst upgraden. En dat begint bij een materialenpaspoort. Je wilt inventariseren wat voor materialen er in een nieuw gebouw gaan, zodat je bij ontmantelen of renovatie weet wat er vrijkomt en wat je weer kunt hergebruiken.'

https://circulairebouweconomie.nl/

Annika Trignol (Boskalis): 'Met standaardisering kun je voor biobased materialen in de GWW een businesscase creëren.' De leden van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie geven vanuit hun eigen discipline een visie op de toekomst, de kansen voor circulaire woningbouw, utiliteitsbouw en GWW, en welke stappen we nu zouden moeten zetten.

Annika Trignol werkt vanuit Boskalis geregeld samen met het Natuurvezelapplicatiecentrum. 'Hier wordt wetenschappelijk onderzoek gedaan naar natuurlijke vezels, en hoe je daar praktische producten van kunt maken, bijvoorbeeld vangrails, bankjes, of bermplanken. Wij willen meer biobased en circulaire materialen toepassen. Maar het moet wel concurrerend zijn met onze huidige producten. De businesscase moet wel gemaakt kunnen worden.'

Hoe krijg je een businesscase? Annika Trignol pleit voor standaardisering. 'Denk bijvoorbeeld aan viaducten en bruggen. Moeten deze andere afmetingen hebben? En wat moet er gebeuren met de componenten die in deze structuren zitten?'

https://circulairebouweconomie.nl/

Henkjan van Meer (Unie van Waterschappen): 'Circulair bouwen begint bij goed opdrachtgeverschap en vraagt om een totale verandering in mindset'. De leden van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie geven vanuit hun eigen discipline een visie op de toekomst, de kansen voor circulaire woningbouw, utiliteitsbouw en GWW, en welke stappen we nu zouden moeten zetten.

Wat is de link tussen circulariteit en een gemaal? Henkjan van Meer van de Unie van Waterschappen: 'Wij hebben een grote vervangingsopgave. Ook dit gemaal moet op termijn worden vervangen, en kies je dan iets nieuws of wil je het behouden? Nu komen ook duurzaamheidsaspecten en circulariteit in beeld.'

Maar daarvoor moeten bij de Unie en de Waterschappen eerst alle neuzen dezelfde kant op. En dat begint bij het stellen van de vraag. 'Opdrachtgeverschap ontbreekt nog. Je moet als bestuurder ook vragen naar circulariteit. Je hebt veel verschillende knoppen om aan te draaien. Circulariteit is een systeemverandering, alles wat je hebt geleerd moet je los laten. Het vraagt een totale verandering in mindset. Ik weet niet of ik dat nog mee ga maken. In 2050 ben ik 80 …'

https://circulairebouweconomie.nl/

Otto Friebel (BRBS Recycling): 'Creëer een kennisdatabank, gevuld met praktische ondernemingservaringen.' De leden van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie geven vanuit hun eigen discipline een visie op de toekomst, de kansen voor circulaire woningbouw, utiliteitsbouw en GWW, en welke stappen we nu zouden moeten zetten.

Zelfs van puin kun je nieuwe producten maken, legt Otto Friebel uit. 'In Nederland kunnen we in het algemeen zo’n 80% van al het afval recyclen, daarmee zijn we in Europa een van de koplopers. Maar hoogwaardig hergebruik loopt achter. Er is nog een heleboel te winnen op ontwerp en materiaalgebruik. Van veel hybride materialen weten we nu nog niet hoe we die over 30 jaar uit elkaar moeten gaan halen.'

Zijn voorstel: 'Creëer een kennisdatabank voor gebruik en toepassing van materialen, gevuld met praktische ondernemingservaringen. Er zijn zoveel ontwikkelingen gaande die nu misschien nog kansloos lijken, maar waar we straks misschien wereldproducten leveren.' Ziet hij een taak voor zijn eigen sector, de BRBS? 'Zeker! Zo heb ik laatst een convenant gesloten met de Hogeschool Zuid om samen een curriculum circulaire economie uit te gaan werken. Uit die pool komen dan ook weer mensen die net als ik verliefd worden op de branche.'

https://circulairebouweconomie.nl/

Maarten Schäffner (Koninklijke NLingenieurs): 'Circulariteit geeft een gebied toegevoegde waarde, een groene ziel.' De leden van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie geven vanuit hun eigen discipline een visie op de toekomst, de kansen voor circulaire woningbouw, utiliteitsbouw en GWW, en welke stappen we nu zouden moeten zetten.

Maarten Schäffner was vanuit Witteveen+Bos projectleider van de renovatie van de Croeselaan in Utrecht. 'Dit is een mooie pilot waarbij de gemeente zijn nek heeft uitgestoken voor een circulair en duurzaam project. Je ziet dat in het visuele, de beleving, groen, de bomen, kunst, in de techniek en de oplossingen, in het cementloos betonnen fietspad. Hier is echt alles uit de kast gehaald om circulair te zijn.'

Maarten Schäffner vertegenwoordigt Koninklijke NLIngenieurs in het Transitieteam Circulaire Bouweconomie. Circulariteit in de gevestigde infrasector moet je praktisch benaderen, stelt hij: 'De constructies hebben een lange levensduur, het zijn vaak traditionele materialen. Beton. Asfalt. Die kun je niet ineens biobased maken, want er hangen zoveel enorme belangen aan: het gaat om een hele keten die er zijn brood mee verdient. Maar we moeten wel als de donder met elkaar gaan verduurzamen en ook de zwaksten uit de keten helpen. Er is geen blauwdruk voor een circulair ontwerp, je moet keuzes maken. Het Transitieteam kan duidelijkheid brengen in kaders en processen. Je ziet hier op de Croeselaan: circulariteit geeft het gebied toegevoegde waarde, een groene ziel. Zo’n Green House, een tijdelijk circulair project, dat straalt echt bezieling uit.'

https://circulairebouweconomie.nl/