Learning by doing: hoe project Nieuw Zwanenburg bijdraagt aan duurzamere infrastructuur

Tien hectare landbouwgrond met hennep, zonnekroon en olifantsgras. Van buitenaf lijkt de hoeve ‘Nieuw Zwanenburg’ bij Oirschot misschien een traditionele boerderij, maar niets is minder waar. Hier ontwikkelen ontwerpers, overheden, onderwijsinstellingen en ondernemers oplossingen voor een duurzamere Grond-, Weg- en Waterbouw (GWW). Hoe dat precies zit, vertellen transitiemanager Paul Meijer van Rijkswaterstaat en ondernemer Rob Bogaarts van Building Balance.

Categorie: Achtergrond

Door: redactie, 8 januari 2025

De samenwerkingspartners in Nieuw Zwanenburg richten zich op bio-based bouwmaterialen voor de infrasector. ‘Het hogere doel is om de GWW te verduurzamen’, vertelt Bogaarts, die agrariërs en bouwers met elkaar in verbinding brengt. ‘De hoeve is in het verleden door Rijkswaterstaat aangekocht’, vertelt Meijer. ‘In dit project onderzoeken we of en hoe we de lange, sterke vezels van deze gewassen in GWW-producten kunnen krijgen. Dit doen we samen met andere overheden en marktpartijen.’

Gelijkwaardige samenwerking

Bijzonder is dat het project uitgaat van gelijkwaardige samenwerking. In de infrasector is het gebruikelijk dat de opdrachtgever een vooraf uitgedacht project laat uitvoeren. Maar bij Nieuw Zwanenburg denken alle betrokken partijen vanaf het begin mee. Meijer: ‘Dat is erg belangrijk om gebruik te maken van elkaars kennis. We hebben alle disciplines nodig om de transitie naar een circulaire economie te maken ontstaan.’ Bogaarts vult aan: ‘Gelijkwaardigheid betekent dat we elkaars rollen belangrijk vinden. Met elkaar onderzoeken we wat er nodig is om invulling te geven aan product-marktcombinaties. Dat vraagt om verbeeldingskracht, slimme ontwerpen en een kader om de toepassing van duurzame bouwmaterialen op te schalen.’

Biobased bouwmaterialen testen

‘We zijn niet alleen aan het experimenteren, maar werken tegelijkertijd toe naar concrete toepassingen van de eerder genoemde gewassen. We hebben nu de eerste oogsten hennep afgehaald’, zegt Meijer. ‘Van de hennep laten we touwen maken om te gebruiken als leuning in een voetgangersbrug van vlas. Deze brug wordt in het begin van het nieuwe jaar gerealiseerd op de testlocatie van InnovA58. Het olifantsgras en de zonnekroon hebben meerdere jaren nodig om te groeien, dus die worden later geoogst. Uit olifantsgras kun je bijvoorbeeld lignine winnen. Dat is een natuurlijk plaksel dat je als bindmiddel kunt gebruiken voor groen asfalt (grasfalt). We willen olifantsgras ook gebruiken in geluidsschermen om het geluid op te vangen.’

Olifantsgras

Learning by doing

Het project loopt in december 2024 ongeveer een jaar. Meijer: ‘We zijn met deze aanpak veel vaart aan het maken door 'te doen'. Deze ervaringen delen we graag met andere partijen, waaronder beleidsmakers. We hanteren een open model: partijen die willen meedoen kunnen aansluiten met hun initiatief. Voor hen is het interessant om te weten dat het in dit project draait om learning by doing. Dat doen we door mensen met elkaar te verbinden en onderwijsinstellingen bij het project te betrekken. Dan blijkt er veel meer mogelijk dan wanneer je blijft hangen in visies, roadmaps en plannen.’ Ook Bogaarts ondersteunt deze aanpak. ‘De kans van de één leidt tot de kans van de ander. Als jullie dit doen, kunnen wij dat doen.’

Nationale Aanpak Biobased Bouwen

De samenwerking sluit aan bij de Nationale Aanpak Biobased Bouwen, die de Rijksoverheid in 2023 lanceerde. ‘De Nationale Aanpak is bedoeld om de milieu-impact van de bouw te verkleinen door meer duurzame materialen te gebruiken’, legt Bogaarts uit. ‘Biobased materialen zijn daarvan de optimale vorm, omdat die CO2 vastleggen. Voor de GWW wordt gekeken naar geschikte product-marktcombinaties zoals biobased asfalt, wegmeubilair, kunstwerken en geotextiel. In Nieuw Zwanenburg proberen we daar handen en voeten aan te geven.’

Biobased materialen steeds gewoner

Volgens Meijer staat Nieuw Zwanenburg aan het begin van de duurzame transitie van de GWW. ‘Door in het land meerdere van dit soort projecten te starten, wordt de sneeuwbal steeds groter. De deelnemers tonen aan wat er mogelijk is. Daarom verwacht ik dat het steeds gewoner zal worden om biobased materialen te gebruiken in de GWW.’

Contact Nieuw Zwanenburg

Wilt u op de hoogte blijven van het project Nieuw Zwanenburg? Of heeft uw organisatie interesse in deelname? Op de website van Nieuw Zwanenburg vindt u meer informatie. U kunt ook contact opnemen met Paul Meijer.