Subsidiemogelijkheden voor circulair bouwen

De subsidie ondersteunt kleine en middelgrote samenwerkingsverbanden van mkb-ondernemers of grootondernemers (maximaal één per samenwerkingsverband) om circulaire ketenprojecten te realiseren (het sluiten van ketens door het duurzamer ontwerpen, produceren of organiseren van een product, proces of dienst). Aanvragers ontvangen 50% subsidie, de andere helft is voor eigen kosten. De subsidie is maximaal €20.000 per ondernemer in de keten. De subsidie circulaire ketenprojecten is opengesteld tot 4 september 2024.

De Missiegedreven Onderzoek, Ontwikkeling en Innovatie (MOOI) stelt middelen beschikbaar voor integrale innovatieve oplossingen die bijdragen aan de klimaatdoelen. De projecten moeten gericht zijn op samenwerkingsverbanden (consortia) met minimaal 3 ondernemingen rondom de thema’s elektriciteit, gebouwde omgeving, industrie en biobased circular. Momenteel zijn de missies opengesteld tot 5 september 2024.  Van 19 maart tot 18 april 2024 konden samenwerkingsverbanden hun project vooraanmelden via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Binnen de missie Gebouwde omgeving is 20 miljoen gereserveerd voor projecten die helpen bij de grootschalige verduurzaming van bestaande woningen en utiliteitsgebouwen. Bij de missie biobased circular is dit 10 miljoen voor het onderzoeken en ontwikkelen van innovatie in polyester of poly(ester)amide biopolymeren van koolhydraten.

De MIT (Mkb-innovatiestimulering Regio en Topsectoren) stimuleert innovatie bij het midden- en kleinbedrijf over regiogrenzen heen. Er zijn verschillende instrumenten: R&D samenwerkingsprojecten, (ook voor ontwikkelingen op het gebied van AI), kennisvouchers,TKI-netwerkactiviteiten en TKI-innovatiemakelaars. Momenteel is alleen de MIT R&D samenwerkingsprojecten opgesteld, tot 17 september 2024.

Ondernemers die investeren in innovatieve CO2-besparende oplossingen kunnen gebruik maken van de DEI+ regeling. De DEI+ biedt ruimte aan pilot- en demonstratieprojecten op een breed scala thema’s: van energie-efficiëntie, opwek uit hernieuwbare energiebronnen tot de circulaire economie.  Momenteel zijn er verschillende modules opengesteld tot en met 29 augustus 2024. De module DEI+CE is specifiek gericht op kleinere pilot- of demonstratieprojecten (minder dan €3 miljoen) voor circulaire maatregelen die leiden tot emissiereductie en is opengesteld tot en met 1 november 2024.  De thema’s die worden gestimuleerd zijn o.a. recycling van reststromen, hergebruik van producten of onderdelen, het verbeteren van het productieproces en biobased grondstoffen.

De Versnelde Klimaatinvesteringen Industrie regeling (VEKI) is met name gericht op de uitrol van bewezen CO2-reducerende technologieën voor procesefficiëntie en energiebesparing met een terugverdientijd van meer dan 5 jaar. Ook het MKB maakt hier veel gebruik van. De thema’s binnen VEKI zijn energie-efficiëntie, recycling en hergebruik van afvalproducten, lokale infrastructuur en overige CO2-verlagende maatregelen. De regeling is opengesteld tot vrijdag 31 januari 2025 en er is een budget van €130 miljoen beschikbaar.

De DHI-regeling is een subsidieregeling voor demonstratieprojecten, haalbaarheidsstudies en investeringsvoorbereidingsprojecten voor Nederlandse ondernemers die willen exporteren of investeren in het buitenland. Als een technologie bijdraagt aan een of meerdere vergroeningsdoelen kan hier extra subsidie voor worden aangevraagd. Een van die doelen is de transitie naar een circulaire economie. Tot 31 december 2024 kunnen er aanvragen worden ingediend.

De subsidieregeling Stimulering Bouw en Onderhoud Sportaccommodaties (BOSA) is bedoeld voor amateursportorganisaties. Deze organisaties kunnen subsidie aanvragen voor bouw- en onderhoudskosten van sportaccommodaties en aanschaf van sportmaterialen. Activiteiten gericht op energiebesparing, toegankelijkheid, circulariteit en klimaatadaptatie komen in aanmerking voor 20% aanvullende subsidie (40% totaal). Voor 2024 kan er geen subsidie meer worden aangevraagd. Vanaf 1 januari 2025 is dit weer mogelijk.

De Topsector Energie (TSE) Industrie regeling biedt steun aan ondernemers die de haalbaarheid van een innovatief pilot- of demonstratieproject gericht op CO2-reductie in de industrie onderzoeken. Circulaire innovaties komen ook in aanmerking: onder het thema vervanging van primaire grondstoffen door secundaire grondstoffen. De regeling is opengesteld tot 31 maart 2025.

Met de ISDE (Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing) kunnen woningeigenaren en zakelijke gebruikers subsidie krijgen voor energiebesparende en duurzame maatregelen in woningen of bedrijfspanden. In 2024 is het budget verhoogd van €560 miljoen naar €600 miljoen. Elk jaar komt er nieuw budget beschikbaar en de ISDE loopt door tot 2030. Per 1 januari 2024 is de ISDE gewijzigd. Zo wordt de ISDE toegankelijker voor monumenten en is er een bonus om het gebruik van biobased milieuvriendelijke isolatiematerialen zoals vezelhennep en vlas aan te moedigen. Overige wijzingen in de subsidiebedragen, budgetten en vereisten zijn hier te vinden. Woningeigenaren krijgen subsidie voor:

• isolatiemaatregelen
• warmtepompen
• zonneboilers
• aansluiting op warmtenet
• elektrische kookvoorzieningen

NB: U heeft alleen recht op subsidie ISDE voor een nieuwbouwwoning of nieuw te bouwen woning als u voor 30 juni 2018 een omgevingsvergunning heeft aangevraagd. Zakelijke gebruikers krijgen subsidie voor:

• warmtepompen
• zonneboilers
• kleinschalige windturbines

Per onderwerp bestaat er een meldcodelijst waarin alle duurzame maatregelen staan die gesubsidieerd worden.

Voor VVE’s is de ISDE gedeeltelijk overgegaan op de subsidieregeling verduurzaming voor verenigingen van eigenaars (SVVE). Met de SVVE kan subsidie worden aangevraagd voor energieadvies, verduurzamingsmaatregelen of oplaadpuntenadvies. De mogelijkheid tot aanvragen loopt tot en met 2027. Verhuurders kunnen tot en met 2025 aanspraak maken op de subsidieregeling Verduurzaming en Onderhoud Huurwoningen (SVOH). Ook kunnen verhuurders aanspraak maken op de bonus biobased isolatie van de meldcodelijst van de ISDE.

De regelingen MIA\Vamil (Milieu-investeringsaftrek) en de  EIA (Energie-investeringsaftrek) zijn gericht op de marktintroductie van duurzame alternatieven van bedrijven en zijn voor alle ondernemers die onder de inkomstenbelasting of vennootschapsbelasting vallen. Via deze regelingen kunnen ondernemers met belastingvoordeel investeren in duurzame bedrijfsmiddelen of technieken. Op de Milieulijst staan alle milieuvriendelijke investeringen waar de Milieu-investeringsaftrek (MIA) en de Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (Vamil) voor aangevraagd kunnen worden. De milieulijst wordt elk jaar door RVO aangepast. De wijzigingen in de Milieulijst voor 2024 zijn 28 december 2023 gepubliceerd. Woningcorporaties kunnen ook gebruik maken van de MIA/Vamil, bijvoorbeeld voor investeringen in  circulaire woningen. Door gewijzigde Europese staatssteunregels en aanbevelingen van de beleidsevaluatie MIA\Vamil (2017-2021) is de nieuwste Milieulijst 2024 flink aangepast. Omtrent de gebouwde omgeving is de Milieulijst 2024 op de volgende punten gewijzigd:

• Ondernemers krijgen milieu-investeringsaftrek voor duurzame gebouwen met een industriefunctie voor maximaal 30.000 m2 bruto vloeroppervlak.
• De eisen voor investeringen in circulaire en duurzame gebouwen zijn aangescherpt, bijvoorbeeld:
  • Het percentage voor het aandeel demontabele bouwproducten verhoogd naar 50%;
• Voor Biobased bouwen is de eis nog steeds 50% van het volume, ex fundering en installaties.
  • Er is een minimale energie-eis opgenomen;
  • De MPG-eis voor de circulaire woningen is verlaagd met een onderscheid in woninggrootte.
• Voor veel bedrijfsmiddelen (ook circulaire en biobased producten, zoals keuken, wanden, binnendeuren, vloerbedekking etc.) die te maken hebben met gebouwinrichting en bouwmaterialen, is geen investeringsaftrek meer mogelijk, door gewijzigde Europese staatssteunregels. Dit is vanwege artikel 47 circulair in de AGVV (circulaire productieprocessen staan nog wel op de lijst, maar de aanschaf van de materialen zelf niet meer).
• Investeringen die bijdragen aan het beschermen en versterken van de biodiversiteit, kunnen voortaan worden gemeld onder bedrijfsmiddel F 5102. Dit geldt alleen als deze investeringen niet als onderdeel van een circulair of duurzaam gebouw zijn gedaan.
• Circulaire zonnepanelen en het inpandige muurbegroeiingssysteem blijven op de Milieulijst staan bij hoofdstuk 6 (die vallen onder artikel 38 of 36/45, energie, milieuschade of klimaatadaptief/biodiversiteit).
• Hoofdstuk 5 (natuurvriendelijke voorzieningen etc.) staat nog wel op de lijst.

Meer informatie over alle wijzingen is hier te vinden. De MIA percentages blijven in 2024 gelijk. Met de MIA kunnen voor investeringen tot 45% van de investeringskosten afgetrokken worden van de winst. Hiermee wordt de fiscale winst verlaagd. De Vamil maakt het mogelijk voor ondernemers om in een jaar naar voorkeur tot 75% van de investeringskosten af te schrijven van de winst. Het belastingvoordeel kan met de MIA\Vamil oplopen tot ruim 14% van het investeringsbedrag. Het MIA budget is in 2024 €217 miljoen, dit is een verhoging van 25 miljoen ten opzichte van 2023. Voor Vamil is in 2024 € 25 miljoen beschikbaar.

Energie-investeringsaftrek (EIA)

De EIA geldt voor investeringen in bedrijfsmiddelen die energie besparen of CO2-uitstoot verminderen. Voor die investeringen kunnen ondernemers 40% van de investeringskosten aftrekken van de fiscale winst. De regeling levert gemiddeld 10% voordeel op. Voor 2024 is er een budget van € 259 miljoen. Een van de belangrijkste voorwaarden van de EIA is dat investeringen voldoen aan de omschrijving onder één van de codes van de Energielijst. Ook de Energielijst – waarin alle investeringen staan waarvoor de EIA kan worden aangevraagd – wordt elk jaar aangepast door RVO.  Zo zijn er dit jaar meer mogelijkheden voor energieprestatieverbeteringen voor gebouwen. Alle wijzigingen voor 2024 zijn hier te vinden.

De WBSO (Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk) is een fiscale regeling voor research en development (R&D). De WBSO ondersteunt ondernemers die productinnovaties ontwikkelen. De WBSO vergoedt een deel van de (loon)kosten en uitgaven van een R&D-project. WBSO-aanvragen voor 2024 kunnen nu ingediend worden.

De regeling groenprojecten voorziet in voordelige projectfinanciering via één van de Nederlandse groenbanken. De overheid stimuleert met de Regeling groenprojecten groene investeringen in de nieuwste ontwikkelingen in zeven projectcategorieën (natuur, duurzame landbouw, circulaire economie, duurzame energie, duurzaam bouwen, duurzame mobiliteit en klimaatadaptatie). De projectcategorie circulaire economie subsidieert groenprojecten voor productieapparatuur voor grondstoffen of producten op basis van biomassa of voor (producten van) biobased plastics, grondstofbesparing, levensduurverlenging, recycling en overige projecten.

LIFE is een Europees subsidieprogramma dat subsidie verleent aan allerlei soorten organisaties en op verschillende onderwerpen, zoals het deelprogramma circulaire economie en kwaliteit van leven. Het projectidee moet een innovatie ontwikkelen, testen of demonstreren en bijdragen aan efficiënter bronnengebruik, circulair ontwerp of hergebruik van afval. Er is veel concurrentie voor het budget en de projectkosten beginnen rond de € 1 miljoen. De opgestelde calls zijn te bekijken op de startpagina van LIFE.

Interreg is een Europees subsidieprogramma voor regionale ontwikkeling in samenwerking met meerdere landen. Interreg biedt ondernemers, onderzoekers en overheden de mogelijkheid om internationaal samen te werken aan duurzame projecten. Voor het indienen van een projectidee heeft u een consortium nodig met partners uit minimaal 3 landen. Ook is cofinanciering nodig. Bij RVO kunt u terecht voor de Interreg programma’s Noord-West Europa (NWE), Noordzee en Interreg Europe. NWE is momenteel geopend voor aanvragen tot 16 januari 2025,  en de andere twee programma’s zijn goedgekeurd door de Europese Commissie voor de periode tot 2027 maar momenteel gesloten voor aanvragen. Voor de voorbereiding van een projectvoorstel (reguliere call) is het ook mogelijk om in 2024 een bijdrage te ontvangen van de projectstimuleringsregeling voor Interreg (PSR). Voor het Interreg programma Vlaanderen-Nederland gaat naar verwachting een oproep open in het voorjaar van 2025. Interreg Deutschland-Nederland werkt niet met oproepen, waardoor er op elk moment een aanvraag gedaan kan worden. Wel werken deze rondes via vaste schema’s.

Het Just Transition Fund (JTF) is een Europees fonds met het doel om regio’s die sterk afhankelijk zijn van werkgelegenheid en inkomen uit fossiele brandstoffen te ondersteunen bij een rechtvaardige energietransitie, waaronder ook initiatieven voor circulair bouwen. Het programma loopt tot 2027 en het totale budget voor Nederland bedraagt ongeveer € 630 miljoen. De uitvoering ligt bij drie regio’s die samenwerken met intermediaire instanties: Kansen voor west(West-Nederland), SNN (Noord-Nederland) en Stimulus Programmamanagement (Zuid-Nederland). De openstellingen en subsidiemogelijkheden zijn op de websites van deze instanties te vinden.

In 2024 wordt naar verwachting voor het eerst de Nationale Investeringsregeling Klimaatprojecten Industrie (NIKI) opengesteld. De NIKI is een subsidie die gericht is op opschaling van innovatieve klimaattechnologieën in de industrie die buiten de SDE++ vallen. Circulaire projecten vallen hier ook onder. Het gaat om grootschalige projecten met een minimale behoefte van € 50 miljoen.

Deze regeling is ontwikkeld voor gemeenten en provincies met als doel hen aan te moedigen om bij GWW projecten maatregelen te nemen die bijdragen aan het verminderen van CO₂ uitstoot en het bevorderen van een circulaire economie. De regeling focust op projecten die gericht zijn op:

• Aanleg en onderhoud van wegverharding en bestrating
• Aanleg en onderhoud van bruggen, tunnels of viaducten
• Aanleg en onderhoud van waterkeringen, riolering of wegmeubilair

De regeling is gericht op duurzame of innovatieve maatregelen die worden ingezet ten opzichte van een conventionele aanpak. Er moet aangetoond worden hoe de getroffen maatregelen in het project verschillen op het gebied van Co2 reductie en circulariteit ten opzicht van de conventionele aanpak. De regeling richt zich hierbij op MKI reductie, de circulaire strategie en het Technological Readiness Level (TRL) van niveau 7 of hoger. Voor het bepalen van de MKI-reductie is een hulp-tool beschikbaar verderop op deze website. De regeling vergoedt de meerkosten van de maatregelen ten opzichte van een project met conventionele aanpak. Het uitkeringsplafond is vastgesteld op 9 miljoen (9.000.000,-), waarbij de onderverdeling als volgt geldt:

• Aanleg en onderhoud van wegverharding of bestrating                                         3,5 miljoen euro
• Aanleg en onderhoud van bruggen, tunnels en viaducten                                      4 miljoen euro
• Aanleg en onderhoud van waterkeringen, riolering of wegmeubilair                      1,5 miljoen euro

Per gemeente/provincie kan er maximaal €400.000,- worden aangevraagd. De regeling is gericht op de activiteiten die voorafgaand aan de aanvraag nog niet zijn gestart. Na goedkeuring wordt 100% van het toegekende bedrag uitgekeerd. De regeling werkt met een first-come-first-serve selectiemethode, op deze site zullen regelmatig updates komen over het beschikbare budget.

Het NWO is een zelfstandig bestuursorgaan met wettelijke taken en bevoegdheden. Het NWO biedt een palet aan financiële instrumenten voor onderzoek en samenwerkingsprogramma’s, waarvan er nu een aantal lopen. Momenteel is er een call in voorbereiding over natuurgerichte oplossingen voor de verduurzaming van gebouwen, bijvoorbeeld door de toepassing van biobased materialen. Het BTIC (Bouw en Techniek Innovatie Centrum) is een samenwerking tussen overheden, technische universiteiten en hogescholen, en marktpartijen in de bouw- en technieksector. Het gaat om een klein bureau dat langjarige publiek-private onderzoeksprogramma’s coördineert. Deze programma’s moeten kennis en innovatie opleveren waarmee de bouwsector grote maatschappelijke opgaven kan oplossen. Een van de programma’s is circulaire bouw en infrastructuur. De Nationale Milieudatabase (NMD) is in het leven geroepen om een eenduidige berekening van de milieuprestatie van bouwwerken in Nederland te kunnen maken. Stichting NMD startte in 2022 het Witte Vlekkenproject. Het doel van het project is het vergroten van het aantal productkaarten in de Nationale Milieudatabase. Het gaat om categorie 1 en 2 kaarten van productgroepen die nu nog ondervertegenwoordigd zijn en die van belang zijn om een MPG- of MKI-berekening te kunnen maken die zoveel mogelijk recht doet aan het uiteindelijke bouwwerk.

Provincies dragen bij aan circulaire projecten uit de EFRO, MIT en Interreg. Daarnaast bieden ze  ook een verscheidenheid aan provinciale subsidies aan.  Op de websites van de provincies is te vinden welke subsidies zij aanbieden. Enkele voorbeelden:

• Overijssel zet een subsidie in voor mkb-ondernemingen die willen investeren in digitalisering en/of circulair ondernemen. De mogelijkheid tot aanvragen loopt tot 30 november 2024.
• Provincie Gelderland heeft een lening beschikbaar voor het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed die ook in combinatie kan met maatregelen voor circulair bouwen.
• Provincie Noord-Holland subsidieert kleinschalige activiteiten die bijdragen aan de bewustwording en gedragsverandering van inwoners uit provincie Noord-Holland. De subsidie dekt 80% van de noodzakelijke kosten tot maximaal € 5.000.
• De provincie Zeeland stelt MKB-vouchers (€5000-10.000) beschikbaar voor Zeeuwse ondernemers die willen innoveren in de circulaire economie, biobased materialen of de energietransitie.
• De provincie Zuid-Holland biedt vanaf 10 september tot en met 8 oktober een subsidie aan voor doorbraakprojecten voor retoursystemen voor herbruikbare verpakkingen.
• OPZuid is een programma van de provincies Limburg, Noord-Brabant en Zeeland, gefinancierd met EFRO-middelen. De regeling is gericht op innovatieve projecten die de transitie naar een duurzamere economie bevorderen en de regionale economie en concurrentiepositie kan versterken. De najaarsopenstelling loopt van 16 september t/m 1 november 2024.

Regelmatig zijn er bij provincies leningen beschikbaar uit fondsen en ook gemeenten kunnen subsidies openstellen.