Lineaire financiering staat circulair bouwen in de weg
4 maart 2021
Circulaire BouwHubs stimuleren de vraag naar gebruikte bouwmaterialen
18 maart 2021Corporatie Wonion kijkt niet alleen naar materialen, maar ook naar de factor ‘mens’
Corporatie Wonion kijkt niet alleen naar materialen, maar ook naar de factor ‘mens’
De Achterhoekse woningcorporatie Wonion timmert circulair aan de weg. Dat vraagt om een andere manier van denken, breed in de organisatie. Directeur-bestuurder Gerrolt Ooijman: ‘Circulariteit als vast onderdeel van de strategie zie je nog niet zoveel. Ik schat dat dit bij tien corporaties het geval is.’
Duurzaamheid en circulariteit staan hoog op de agenda van Wonion in Ulft. Al zolang Gerrolt Ooijman bij deze woningcorporatie in de Achterhoek werkt, meer dan 20 jaar, is de corporatie geïnteresseerd in ‘groener’ huisvesten. Vanaf de fusie in 2008, toen twee corporaties opgingen in Wonion, is een groene koers uitgezet. De corporatie die ruim 4.000 woningen beheert, legde de lat hoog voor zichzelf. Met als resultaat dat hun woningen al in 2016 gemiddeld een B-label hadden. Hiermee liepen ze vijf jaar voor de troepen uit; dit is nu namelijk de eis voor de sector. Naast het duurzaamheidsoffensief zetten ze ook vol in op circulair.
Waarom die drive voor duurzaamheid en circulariteit?
Ooijman: ‘Het is noodzakelijk vanuit maatschappelijk oogpunt. Daarnaast brengt het innovatiekracht en creativiteit. Het helpt anders naar dingen te kijken en vooruit te denken, ook op andere gebieden. Hoewel dat nu verandert, zag je bij corporaties toch een tijd de houding van: we mogen niets van de overheid. Bij ons heerst vooral de mentaliteit van: wat is mogelijk? Dat maakt je ook aantrekkelijker. Zo krijgen wij veel talent van de hogeschool HAN over de vloer dat graag meewerkt aan duurzaamheid of circulariteit.’
Hoe voorkom je dat het bij plannenmakerij en mooie verhalen blijft?
‘Door te zorgen dat het overal in de organisatie leeft en te stimuleren dat duurzame initiatieven overal ontstaan, bijvoorbeeld bij de projectleiders. Vorig jaar hebben we vijftien circulaire keukens geplaatst en diverse groendaken aangelegd. Die informatie bereikte mij pas nadat het was gebeurd.’
Hoe hebben jullie het circulaire denken breed in de organisatie ingebed?
‘Via de methode The Natural Step. Die ondersteunt ons een taal te vinden rond duurzaamheid die voor iedereen hetzelfde is. Het heeft ons bijvoorbeeld geholpen niet alleen naar materialen en energie te kijken, maar ook naar de maatschappij en de factor mens. We leerden dat wij onze mensen ruimte moeten geven om zich te ontplooien en zelf duurzame dingen te doen.’
Jullie hebben zes onderhoudspartners gevraagd mee te doen met The Natural Step. Waarom?
‘Wij willen een beweging bouwen. Je ziet dat die onderhoudspartners nu ook kiezen voor materialen en oplossingen die beter zijn voor het milieu.’
Jullie werken actief mee aan een circulaire Achterhoek via de Thematafel Circulariteit en de Cirkelregio de Achterhoek. Wat maakt dat dit thema in jullie streek leeft?
‘Het is een regio met innovatieve maakbedrijven, boeren en hechte gemeenschappen. Kringlopen, samenwerken en goed zijn voor de natuur leeft hier. De thematafel en de Cirkelregio brengen overheid, organisaties en ondernemers bij elkaar, met de duidelijke behoefte om concreet iets goeds te doen. We willen graag voorlopen in de Achterhoek.’
Gerrolt Ooijman - foto: Erwin Zijlstra
Ik begreep dat er een plan is om in de Achterhoek toekomstige sloopprojecten te inventariseren. Hoe ziet dat eruit?
‘Binnen Cirkelregio de Achterhoek is zo’n project nu in uitvoering. Met digitale meettechnieken en scans worden gebouwen volledig in beeld gebracht in materialen en afmetingen. Hierdoor is al vroegtijdig bekend welke materialen beschikbaar komen. De eerste gebouwen zijn al geïnventariseerd en er is veel animo vanuit gebouweigenaren, sloopbedrijven en bouwers.’
Jullie zijn zelf een voorbeeld van een voorloper op het gebied van circulariteit. Zo maken jullie van de Heuvelstraat in Silvolde een circulaire straat. Dat klinkt erg ambitieus.
‘Klopt. We hebben een fictief hek om deze straat gezet en zeiden: we willen alle materialen opnieuw gebruiken. Natuurlijk wisten we dat dit nooit 100 procent kan. Die woningen zijn daar niet geschikt voor. Toch zijn we een eind gekomen. We hebben de woningen laten slopen door de circulaire sloper Dusseldorp. De bakstenen en dakpannen worden hergebruikt in de nieuwe woningen en van het hout worden weer kozijnen gemaakt. Bij de nieuwbouw van de straat gaan we werken met circulaire en biobased materialen.’
Waarom is een ambitieus begin belangrijk?
‘De discussie moet niet te veel gaan over de doelen en of je die wel gaat halen. De bureaucratie rond het meten vreet energie. In plaats daarvan moet je het hebben over wat je met de mensen wilt bereiken. Bij de Heuvelstraat hadden we een fundamentele discussie over circulariteit, klimaatadaptatie, energietransitie en hoe realiseren wij een groenere omgeving? Dat geeft energie.’
In de circulaire straat werken jullie ook aan een lokale waterkringloop. Hoe is dat ontstaan?
‘Via de Thematafel circulariteit ontmoetten we Nijhuis Industries. Zij zetten ons op het spoor van een ander Achterhoeks bedrijf: Semilla Sanitation. Zij hadden samen met Nijhuis geëxperimenteerd met een waterkringloop bij de Zwarte Cross. Met Semilla zijn we vervolgens een samenwerking aangegaan om in onze circulaire straat ook tot zo’n lokale waterkringloop te komen. We gaan daar het regenwater opvangen in een groot reservoir. Zestien woningen gebruiken dit water straks voor tuinen, toiletten en wasmachines, twee woningen zetten het zelfs in als drinkwaterbron. Het afvalwater wordt gezuiverd en gaat terug in de bodem. Zo sluiten we de kringloop lokaal.’
Waarom gebruiken jullie de term vernieuwbouw?
‘De eerste stap bij circulariteit is rethink: denk eerst goed na wat je echt wilt en stel oude methoden of gewoontes ter discussie. Als je dat niet doet, mis je kansen. Zoals in onze eerste circulaire jaren bij de sloop van een locatie van een zorginstelling, op welke plek we later nieuw bouwden. We beseften toen niet dat daar wellicht materialen in zaten die wij konden gebruiken in de Heuvelstraat. Met de introductie van de term ‘vernieuwbouw’, die sloop/nieuwbouw vervangt, verplichten wij onszelf om hier altijd eerst over na te denken.’
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er meer circulaire straten in Nederland komen?
‘De sleutel ligt bij ons als opdrachtgevers. Wij kunnen circulariteit aanjagen door de vraag te stellen.’
Dat werkt aanstekelijk?
‘Met onze groene koers inspireren wij onderhoudspartners, aannemers bij aanbestedingen, maar ook zorgaanbieders. Zo hebben we zorgaanbieder Azora gestimuleerd om bij een project nul-op-de-meter woningen te realiseren. En stimuleerden we zorgaanbieder De Herbergier tot houtbouw. We bemoeien ons zelfs met projecten waar we zelf geen bezit hebben, zoals in het centrum van Ulft. Daar denken we met Gemeente Oude IJsselstreek en Azora mee over het opnieuw ontwikkelen van een gebied rond een oude scholengemeenschap. Wij kijken naar kwaliteit voor het dorp: naar groen, het combineren van onderwijs, zorg en ouderenwoningen. Met een projectontwikkelaar had je daar al snel veel woningen gekregen.’
De eerste stap bij circulariteit is rethink: denk eerst goed na wat je echt wilt en stel oude methoden of gewoontes ter discussie. Als je dat niet doet, mis je kansen.
Is uw indruk dat uw collega-corporaties het thema circulariteit voldoende omarmen?
‘Nee. Alle aandacht ligt nu bij de energietransitie. Op het gebied van circulariteit is de activiteit nog beperkt. Het blijft steken in kleine proefprojecten. Circulariteit als vast onderdeel van de strategie zie je nog niet zoveel. Ik schat dat dit bij tien corporaties het geval is.’
Wat kan helpen dit te versnellen?
‘Trainingen, praktische toolboxen en voorbeelden die laten zien dat het gewoon kan. Dit pakken we bijvoorbeeld op bij De Groene Huisvesters, waar we lid van zijn.'
Wat adviseert u collega-corporaties?
‘Stimuleer voortdurend het circulaire gedachtegoed: grootschalig maar ook kleinschalig. Als bestuurder moet je dat aanjagen door het goede voorbeeld te geven. Zorg ervoor dat alle collega’s zich vrij voelen initiatieven te nemen. Heel concreet moeten ze budget kunnen besteden aan duurzame of circulaire oplossingen, ook als dit op korte termijn meer geld kost. Alleen als circulariteit breed in de organisatie leeft, komt het van de grond.’