De bouw van een circulaire rioolwaterzuivering in Terwolde

Circulair bouwen gaat niet alleen over woningen, gebouwen, wegen, bruggen en viaducten. Waterschap Vallei en Veluwe laat zien dat ook een rioolwaterzuivering op circulaire wijze ontworpen en gebouwd kan worden. Bij de vernieuwing van de oude rioolwaterzuiveringsinstallatie in Terwolde, kiest het waterschap voor duurzame, circulaire bouwmaterialen en hergebruik van oude installatieonderdelen. Wat kunnen we hiervan leren? We spraken omgevingsmanager Maaike van Scheppingen van het waterschap.

Categorie: Achtergrond Interviews

Door: redactie, 21 november 2022

Wat maakt een circulaire rioolwaterzuiveringsinstallatie anders?

'De werkwijze is anders dan bij de bouw van een klassieke installatie. Dat begint al bij het ontwerp: bij elke stap is intensief nagedacht over circulariteit en duurzaamheid. De vernieuwde zuivering heeft een modulaire bouw: je kunt de onderdelen uit elkaar kunt halen en op andere plaatsen hergebruiken. Daarnaast gebruiken we bouwmaterialen met een lage milieukostenindicator. Dat verkleint de impact op het milieu. De leidingbrug van een van de zuiveringssystemen is bijvoorbeeld van hout gemaakt en niet van staal. Verder proberen we te voorkomen dat hulpstoffen aan de waterzuivering moeten worden toegevoegd om fosfaat te verwijderen en slib in te dikken. Maar het belangrijkste is dat we circulair zijn gaan denken: dat je je in elke stap van het proces steeds afvraagt: hoe kan het zo circulair mogelijk?'

Kun je een paar voorbeelden noemen van het hergebruik van bouwmaterialen?

'De oude slibvergister is omgebouwd tot een slibbuffertank. Daarin wordt slib bewaard, een belangrijk restproduct dat overblijft na de waterzuivering. Een ander voorbeeld is dat de stalen peilers van het oxidatiebed, een soort zuiveringstank, worden hergebruikt in het nieuwe bedrijfsgebouw.'

De nieuwe zuivering wordt toekomstbestendig. Wat betekent dat in de praktijk?

'Het modulaire bouwsysteem Verdygo maakt het mogelijk om onderdelen toe te voegen en verwijderen. Daarmee kan de installatie worden aangepast aan toekomstige bevolkingsgroei en -afname. De zuivering is bovendien zo ontworpen dat je naar wens technieken kunt toevoegen, bijvoorbeeld om medicijnresten te verwijderen en cellulose terug te winnen.'

Wat kunnen we van dit project leren over circulair ontwerpen en bouwen?

'Dat bewustzijn over circulair en duurzaam werken belangrijk is. Bij het waterschap is dat onderdeel van de organisatiecultuur. De ambitie is hoog: in 2030 willen we volledig werken volgens de principes van de circulaire economie. Een andere les: gebruik de instrumenten die er zijn. De milieukostenindicator, het ambitieweb vanuit Duurzaam GWW en de R-ladder bijvoorbeeld. Verder is het belangrijk om het grote onderwerp circulariteit en duurzaamheid behapbaar te maken. Dit hebben wij onder andere met een redeneerschema gedaan. Hierdoor kregen we focus en bleven we op koers.'

Welke uitdagingen spelen een rol bij de renovatie?

'Het is een uitdaging om iedereen mee te krijgen en anders te laten denken. Dat vraagt om inspanning, maar maakt het ook leuk. Je hebt te maken met nieuwe vraagstukken. Hoe ga je bijvoorbeeld om met de garantie op onderdelen die worden hergebruikt? Dat vraagt om een andere manier van denken.'

Maar heeft het ook echt impact?

'Ja. De Material Circularity Index (MCI) van de vernieuwde zuivering ligt tussen de 35 en 46 procent. Dat was 16% bij de oude installatie. De MCI drukt in een getal uit hoe herbruikbaar een product is. Ik denk ook dat de nieuwe manier van denken impact heeft. Projectteamleden nemen hun kennis en ervaring mee naar andere projecten. Ik hoop dat dit gaat leiden tot een sneeuwbaleffect: dat zou echt impact hebben.'

Je bent duidelijk enthousiast over je werk. Wat spreekt jou in het bijzonder aan?

'Ik vind het leuk om bezig te zijn met circulaire, duurzame oplossingen en daarover te communiceren. Je krijgt te maken met nieuwe vraagstukken en kunt bijdragen aan een betere wereld. Kleine successen boeken vind ik eigenlijk al fijn: dat je geen nieuwe bouwmaterialen koopt, maar stenen hergebruikt en tegels niet weggooit, maar bewaart voor later.'

Ik denk dat een circulaire rioolwaterzuivering de toekomst is.

Hoe nieuw is de circulaire zuivering? Wordt dit voor waterschappen de nieuwe norm?

'Redelijk nieuw. We lopen voorop, maar ook andere waterschappen zijn circulair bezig. Landelijk zie je echt een ontwikkeling op dit gebied. Denk aan het verwijderen van medicijnresten en het terugwinnen van fosfaat uit het slib. Ik denk dat een circulaire rioolwaterzuivering de toekomst is.'

Doet het waterschap nog meer op het gebied van circulariteit?

'We delen geleerde lessen binnen en buiten de organisatie. Voor een dijkversterkingsproject hebben collega’s bijvoorbeeld de circulaire peiler ontwikkeld. Dat is een scoremodel voor het ontwerpen van duurzame, circulaire dijken. Ook doet het waterschap samen met een eindverwerker onderzoek naar een betere verwerking van het door ons geproduceerde zuiveringsslib. Dat bestaat voor een groot deel uit water. Als we het water eruit kunnen halen, zijn minder transportbewegingen nodig om het slib van de zuivering naar de verwerker te vervoeren. Het fosfaat uit slib kunnen we gebruiken als meststof, maar helaas wordt dit vanuit wetgeving nog als afval behandeld en niet als meststof. Dit geldt ook voor producten als bioplastics gewonnen uit zuiveringsslib en cellulose.'

Wanneer is de circulaire zuivering klaar?

'In december 2023 moet het project af zijn. Volgend jaar zomer gaat de nieuwe zuivering al in werking. De oude installatie blijft zoveel mogelijk in gebruik, terwijl de onderdelen worden vervangen of een nieuwe bestemming krijgen. Het project eindigt met de verwijdering van de laatste, oude onderdelen. Vervolgens gaan we over op het beheer.'