De Circulaire weg: Infra As a Service als ander businessmodel voor een echte circulaire infrasector?

Twee jaar geleden startten Dura Vermeer, drie gemeenten en drie provincies met het beantwoorden van deze vraag aan de hand van 7 praktijkcasussen. Samen met kennispartners en de TU Delft is in het partnerprogramma de Circulaire weg onderzocht of Infra As a Service toegepast kan worden in de praktijk en of dit leidt tot meer circulariteit. Op basis van de eerste resultaten van de pilotprojecten kunnen al waardevolle lessen en succesverhalen worden gedeeld!

Categorie: Achtergrond Interviews

Door: redactie, 17 februari 2022

Het Infra As a Service (IaaS) concept wordt gezien als een nieuwe samenwerkingsvorm en contractmodel om de circulariteit in de infrasector vlot te trekken en te versnellen. Wanneer opdrachtgevers een weg uitvragen als dienst en het eigendom van de weg naar de opdrachtnemer gaat, ontstaat er voor de aannemer de mogelijkheid om naar eigen inzicht duurzame keuzes te maken en waardevermeerdering van de asset te bewerkstelligen. Door het economisch eigendom neer te leggen bij de opdrachtnemer focus je niet alleen op duurzame keuzes bij de aanleg van de weg, maar draag je bij aan duurzame oplossingen die ingaan op de hele levenscyclus. De aannemer heeft er als eigenaar/beheerder zelf direct belang om duurzame, hoogwaardige en onderhoudsarme materialen toe te passen. De gedachte is dat de opdrachtnemer daarmee zijn onderhoudskosten verlaagt, de materialen na de levensduur hoogwaardig kan hergebruiken of voor de maximale prijs van de hand kan doen.

'Naast het stimuleren van het circulaire denken brengt een As a Service-contract ook een nieuwe manier van samenwerken. Je legt de focus meer op het behalen van de gezamenlijke doelstelling in plaats van de technische details. Als opdrachtgever biedt je meer vrijheid aan de markt om te komen tot de beste oplossingen. De opdrachtgever maakt hiermee optimaal gebruik van de marktkennis en innovatiekracht van de marktpartij', aldus Twan Cortenraede, Adviseur Duurzame Gebiedsontwikkeling bij Sweco. Het As a Service-model kan daarmee een win-win-model bieden voor de opdrachtnemer, opdrachtgever en de hele samenleving.

Twan Cortenraede, Adviseur Duurzame Gebiedsontwikkeling bij Sweco

Het partnerprogramma de Circulaire Weg is een samenwerking tussen Dura Vermeer, Gemeente Amsterdam Zuidoost, Gemeente Amersfoort, Gemeente Utrecht, Provincie Noord-Brabant, Provincie Noord-Holland, Provincie Overijssel, TU Delft, ABN AMRO, Nederlandse Waterschapsbank en Sweco Nederland. In zeven praktijkcasussen onderzoeken zij of IaaS leidt tot meer circulariteit en welke barrières voor de toepassing moeten worden weggenomen. Door het concept in verschillende pilotprojecten te toetsen - op verschillende assets van licht tot weg, van brugdekken tot geleiderails - wordt gekeken in welke situatie het van toegevoegde waarde kan zijn op circulair bouwen. Door ervaringen te delen en samen kennis te ontwikkelen, wordt het leereffect versneld.

Het transitieteam Circulaire Bouweconomie werkt samen met het partnerprogramma en ondersteunt het wetenschappelijk onderzoek dat wordt uitgevoerd naar dit businessmodel. De TU Delft onderzoekt in welke situaties en onder welke omstandigheden het As a Service-model leidt tot hogere circulariteit. De uitkomsten hiervan worden in de loop van 2022 gepubliceerd.

De handreiking Infra As a Service: de eerste successen en geleerde lessen

De eerste geleerde lessen en successen zijn inmiddels bekend. Sweco Nederland heeft op basis van interviews met de pilotprojecten de persoonlijke ervaringen van de partners gebundeld in een handreiking. In de handreiking wordt ingegaan op het effect van As a Service op de interne organisatie, de nieuwe manier van samenwerken, aandachtspunten bij het aanbesteden van een As a Service-contract en de karakteristieken van het contract zelf. Nog niet alle pilots zijn afgerond, maar op basis van de eerste resultaten en de gevoerde gesprekken met de partners kan geconcludeerd worden dat dit businessmodel zeker potentie heeft in de infrasector. De contractvorm:

Is kansrijk om te komen tot circulaire oplossingen;
Geeft inzicht in elkaars belangen en uitdagingen;
Draagt bij aan een betere samenwerking;
Stimuleert nadenken over de totale levenscyclus;
En leidt tot bredere kennisontwikkeling over de gehele keten.

Naast successen zijn er natuurlijk ook uitdagingen die de partners samen proberen te doorbreken. Toepassen van het As a Service-model in infra is niet eenvoudig. Met name de combinatie van de lange levensduur van de assets en de verhouding tussen een klant, de publieke opdrachtgever, en een competitief veld van aanbieders, maken het complex een dienstverleningsovereenkomst voor lange termijn te sluiten. Het kunnen bepalen van restlevensduur en restwaarde is daarbij heel belangrijk. Ook zal de overheid niet in alle gevallen zeggenschap of verantwoordelijkheid voor bepaalde assets willen overdragen. Ook deze en andere vervolgvragen worden benoemd in de handreiking.

Richard Koops, Business Director Circulaire Economie

Richard Koops, Business Director Circulaire Economie, deelde op 9 februari deze eerste bevindingen met de sector in een online sessie tijdens de Week van de Circulaire Economie en Klimaat, van Rijkswaterstaat. Op de vraag of As a Service meerwaarde biedt ten opzichte van een al heel circulair project antwoordt hij: 'Doordat je als opdrachtgever en opdrachtnemer met elkaar naar de totale levenscyclus kijkt, zal je betere duurzaamheidsoplossingen kunnen kiezen en toepassen.' Aan het einde van de seminar gaf 61 procent van de aanwezigen aan te denken dat As a Service-contracten toekomst hebben binnen de infrasector. Of de aanwezigen ook zelf As a Service-contracten zouden willen toepassen, antwoordde 48 procent met een ja. 42 procente antwoordde met misschien en kijkt uit naar de extra info. De interesse in dit contractmodel is dus zeker aanwezig en biedt potentie om verder onderzocht te worden.

Welke onderzoeksresultaten komen er nog aan?

Naast de handreiking zullen er nog meer onderzoeksresultaten naar buiten worden gebracht. Programmamanager Frederike Noppers geeft aan: 'De doelstelling van het partnerprogramma is tweeledig: eerst willen we toetsen of Infra As a Service kan worden toegepast en of dat ook bijdraagt aan meer circulariteit in de GWW. Daarnaast willen we met het partnerprogramma een schaalbaar businessmodel opzetten met een standaardaanpak en een aantal tools die in alle projecten kunnen worden toegepast.' Deze kennis wordt breed gedeeld zodat iedereen binnen de infrasector zijn voordeel kan doen met de ervaringen die het partnerprogramma de afgelopen twee jaar heeft opgedaan.

Programmamanager Frederike Noppers

Kennispartner TU Delft doet op basis de pilots onderzoek naar het achterliggende theoretische model en hoe dit model bijdraagt aan meer circulariteit. Zij proberen antwoord te geven op de vraag onder welke voorwaarden een As a Service-model ook echt leidt tot meer circulariteit binnen de infrasector. Dit onderzoeksrapport wordt in april gepubliceerd. Daarnaast zullen de partners in een eindseminar hun visie op het businessmodel en de ervaringen met de tools die zij ontwikkeld en gebruikt hebben met de rest van de sector delen. Op dat moment wordt dan ook dieper ingegaan op andere leerervaringen, zoals de toepasbaarheid van het ontwikkelde As a Service-contract en het restwaarde model.

Meedoen aan vervolg?

De eerste resultaten smaken naar meer en verdiepende en nieuwe leervragen voor een vervolg komen inmiddels al op. Daarom heeft een aantal partners het initiatief genomen een vervolg op het lopende partnerprogramma te organiseren. Wil je meer weten over De Circulaire Weg of een bijdrage leveren aan het vervolg? Neem dan contact op met het programmabureau via: info@decirculaireweg.nl.