Thema: Narrow the loop

We komen tot een andere invulling van onze opgave en leggen deze vast in een whitepaper. Daarin nemen we ook een aantal nu al bekende, aansprekende voorbeelden van successen, maar ook van niet gelukte projecten en geconstateerde belemmeringen op. Hierbij onderzoeken we ook andere initiatieven die zich op eenzelfde vraagstelling richten voor versterking van de voorziene uitkomsten. Denk bijvoorbeeld aan het Europese consortium Affordable housing within Planetary Boundaries van de Laudes Foundation.

A. We verzamelen voorbeelden van verzilverde en gemiste kansen, en ontsluiten deze voor inspiratie van de markt en opdrachtgevers. Deze voorbeelden hoeven niet over het niet doen van een geheel project te gaan, dit kan ook over onderdelen van een project gaan, en over alternatieve invullingen. Branches en netwerken, maar ook gemeenten die we hierbij willen betrekken zijn onder andere, maar niet uitsluitend: G4, G40, K80, NEPROM, Bouwend Nederland, IPO, Aedes, Unie van Waterschappen, NLIngenieurs en andere initiatieven/organisaties zoals het Nationaal Renovatie Programma (NRP), Next Generation Infra, RWS en RVB.

Detailvragen: Waarom is de keuze gemaakt om dingen niet te doen? Wat zit daarachter? Welke belemmeringen zijn tijdens het proces opgetreden?
• We maken hierbij een onderverdeling in processtappen, thema’s en doelgroepen.
• We kiezen een aantal speerpunten die aansluiten bij beleid en/of potentieel een grote impact hebben, en halen daarnaast het net breed op.

B. We brengen in kaart welke processen er bij opdrachtgevers lopen, en waar deze ‘haakjes’ bieden voor het stellen van dergelijke strategische (afwegings)vragen.

C. Aan de hand van de uitkomsten van stap 1 en 2 beslissen we of we extra politieke draagkracht nodig hebben in dit stadium in de vorm van steun van de Speciaal Regeringsvertegenwoordiger Circulaire Economie.

• De ladder van duurzame verstedelijking nemen we specifiek als inspiratiebron.
• We gaan in gesprek met verschillende branches om het afwegingskader zo aansluitend mogelijk te maken voor grofmazige consensus.

We volgen projecten waar we het afwegingskader gaan inzetten, verrijken en/of verbeteren.
• We hebben daarbij specifiek aandacht voor belemmeringen met als doel deze op te kunnen lossen of te agenderen.
• We kiezen projecten met een diversiteit in processtappen, thema’s en doelgroepen.
• Waar mogelijk koppeling met projecten van Het Nieuwe Normaal.

We gaan in dialoog in stakeholdergesprekken om het afwegingskader te borgen binnen verschillende doelgroepen. Hierbij betrekken we ook de partijen bij wie het advies moet landen.
• Denk aan: roadmap opstellen met branches, opnemen in Het Nieuwe Normaal en integraal onderdeel maken bij besluitvorming (vergelijkingsladder).

We geven advies over het wegnemen van belemmeringen en eventuele borging van het afwegingskader.

1. Een whitepaper, met daarin ons narratief.
2. Inspirerende voorbeelden in de vorm van een interactieve website (filmpje, verhaal of anders). Daarbij aandacht voor verspreiding via doelgroepspecifieke strategieën, denk aan regionale aanpakken, onderwijs, kenniskringen van ondernemers, Cirkelstad, en het landelijke netwerk van weg-, vaarweg- en waterbeheerders; Platform WoW.
3. Inzicht in de relevante processen in de plan- en projectontwikkeling bij verschillende typen bouwprojecten en opdrachtgevers en deze - waar nodig - haakjes bieden om de juiste afwegingsvragen te stellen.
4. Afwegingskader in de vorm van een visueel aansprekend document met wellicht een achtergronddocument.
5. Advies over:
a. het gebruiken van en mogelijk wettelijke borging van het afwegingskader.
b. het wegnemen van generieke belemmeringen die projectoverstijgend zijn.

1. In Q1-Q2 2025 volgen we stap 1, 2 en 3.
2. In Q2 2025 starten we met de selectie van projecten waar we het afwegingskader willen inzetten.
3. In Q3 2025 - Q1 2026 gebruiken we voor de praktijktoets.
4. In Q2-Q4 2026 vinden de stakeholdergesprekken plaats en formuleren we de benodigde adviezen om de randvoorwaarden te vormen.

Inspanningen in de circulaire transitie zijn in het algemeen gericht op het circulairder maken van een gekozen oplossing, in plaats van dat we goed nadenken over hoe we op een circulaire manier de behoefte van de gebruiker kunnen invullen. Met andere woorden: de circulaire strategieën van ‘narrow the loop‘ (refuse, reduce, rethink) worden in onze ogen onvoldoende ingezet om de behoeften van gebruikers (zoals woonruimte of mobiliteit) te vervullen. Dat geldt voor alle fasen van een project, maar specifiek voor de vroege fasen waarin de grootste circulaire winst is te boeken.

In de praktijk zien we onvoldoende inzet op strategieën als:
Bouwwerken niet realiseren:
• Is het (nieuwe) bouwwerk echt nodig?
Bijvoorbeeld: door regelgeving rondom AOW-kortingen bij samenwonen aan te passen komen woningen vrij en hoef je niet nieuw te bouwen.
• Kunnen we de gewenste functie op een andere wijze realiseren?
Bijvoorbeeld: kunnen we mobiliteit bieden door een fietsstraat te bieden in plaats van de snelweg te verbreden?

Reduceren van overbodige functionaliteiten:
• Hebben we bepaalde functionaliteiten echt nodig? Zijn de eisen wellicht te hoog?
Bijvoorbeeld: kunnen we verwarming in de slaapkamer weglaten? Kunnen we installatie-arm ontwerpen? Kan de brug vast ipv beweegbaar worden uitgevoerd?

Slimmer realiseren van de gewenste functionaliteiten:
• Kunnen we de gewenste functionaliteiten bieden op een minder impactvolle manier? Bijvoorbeeld: optoppen en transformeren van gebouwen ipv nieuwe neerzetten.
• Kunnen we verschillende functionaliteiten in één bouwwerk samenbrengen, waardoor er niet meerdere bouwwerken gerealiseerd hoeven te worden Bijvoorbeeld: maatschappelijke functies samenbrengen: school, buurtcentrum, kerk etc; auto- en fietsbrug combineren.

We zien ook voorbeelden waarbij door beter onderhoud de aanleg van nieuwe objecten kan worden uitgesteld of zelfs vermeden. Hoewel het daarmee bijdraagt aan het doel van narrow the loop (niet/minder bouwen) ligt de uitwerking hiervan in onze ogen bij de werkgroep Bestaande bouw. Hetzelfde geldt voor het uitvoeren van een renovatie in plaats van nieuwbouw. Echter: het stellen van de vraag of een dergelijke strategie toegepast moet/kan worden, waardoor er niet of minder gebouwd hoeft te worden, is wel in scope bij deze werkgroep.
Bijvoorbeeld: door wegportalen te onderhouden kan hun levensduur van 20 jaar naar semi-oneindig worden verhoogd.