'We waren een land van hoogwaardig hergebruik, dat zijn we vergeten'

In deze column maakt Tineke Beuker zichtbaar wat het ministerie van BZK, samen met anderen, doet om circulair bouwen het nieuwe normaal te laten worden. Om te laten zien waar BZK aan werkt en waar we naar toe gaan en daarmee beleid en praktijk wat dichter bij elkaar te brengen. Zij werkt als senior beleidsmedewerker Circulaire Bouweconomie bij ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Categorie: Achtergrond

Door: redactie, 18 augustus 2021

Deze column verscheen eerder op Cirkelstad.

De afgelopen dagen heb ik met verbazing zitten kijken naar de nieuwe overburen. De ene na de andere bak wordt gevuld met sloopafval. Het verbaast mij dat de buitenmuren nog overeind staan. Het afval zal wel laagwaardig worden hergebruikt en eindigen onder een weg. Dan mijn naaste, gepensioneerde buren. Zij zijn bezig hun huis te renoveren en uit te bouwen. Maar zij pakken het gedeeltelijk anders aan. Er is wel wat gesloopt, maar al het hout wordt zorgvuldig bekeken en zoveel mogelijk hergebruikt voor verdiepingsvloer en dak. Er is een nieuwe tweedehands trap gekomen en ook de benodigde extra dakpannen zijn tweedehands. De volière uit de tuin is in zijn geheel naar een kennis gegaan; die werd op een ochtend met een hoogwerker uit de tuin getild en op een aanhanger gezet.

Dit doet mij denken aan het Openluchtmuseum in Arnhem. Tijdens een bezoek daar werd uitgelegd dat vroeger de boerderijen werden afgebroken, op een kar gezet en op een nieuwe plek weer werden opgebouwd. Alles wat nog kon worden gebruikt ging mee. Wij waren een land van hoogwaardig hergebruik, maar zijn dat in de loop van de tijd vergeten. Je ziet het terug komen bij kleding, vintage ofwel tweedehands is tegenwoordig in.

Hergebruik

Om een circulaire economie te kunnen realiseren is het hoogwaardig hergebruiken van materialen en producten belangrijk. Onderzoek van EIB laat zien dat op landelijk niveau geldt dat maximaal 30% van de nieuwbouw kan worden gerealiseerd door bouwmaterialen her te gebruiken. Dit hergebruik kan je realiseren door de materialen weer terug in het productieproces te nemen, maar dit kost altijd energie om er weer een product van te maken. Je kan ook een product of bouwelement in zijn geheel hergebruiken.

In de bouw is het hergebruik hoog, maar het meeste verdwijnt laagwaardig onder de weg. Het kan ook anders in de bouw.

Een interessant project op dit vlak is Superlocal. In Kerkrade stonden vier flats uit het bouwjaar 1967. Woningcorporatie HEEMwonen en de gemeente Kerkrade hebben een aantal jaar geleden het initiatief genomen om met gezamenlijke inspanning circa 130 nieuwe sociale huurwoningen op de vrijkomende plek te realiseren. Hierbij is zoveel mogelijk gerecycled materiaal toegepast van de locatie zelf. Er is geëxperimenteerd met verschillende manieren van hergebruik van beton uit de flats. De kennis en ervaringen die in dit project zijn opgedaan zijn gebundeld en hier te vinden.

In de bouw is het hergebruik hoog, maar het meeste verdwijnt laagwaardig onder de weg. Het kan ook anders in de bouw

Kwaliteitstoetsing

Dit was wel een heel groots en uitgebreid project. Een aantal eenvoudigere projecten die bouwelementen wilden hergebruiken liepen ertegenaan dat kwaliteitstoetsing van her te gebruiken bouwproducten relatief nieuw is. Vergunningverleners gingen verschillend met soortgelijke aanvragen om. Doordat her te gebruiken producten direct van de sloop, naar opslag of een (nieuw)bouwproject gaan, zijn ze niet (meer) voorzien van een kwaliteitsverklaring of CE-markering. Hoe bepaal je dan of een bouwelement kan worden toegepast zonder dat de veiligheid of gezondheid in het geding komt?

Dat is de reden dat SGS Search met vele andere partijen heeft gewerkt aan een praktisch hulmiddel voor de kwaliteitstoetsing, de ‘Beslisboom hoogwaardig hergebruik bouwelementen’. Deze eerste uitwerking van de beslisboom is door de hele bouwketen te gebruiken.

Maar we zijn er nog niet, de beslisboom wordt nog verder ontwikkeld en daar kan jij aan mee doen. Dit kan bijvoorbeeld door een bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling van de onderdelen/dossiers of het meewerken aan het verder toetsen van de beslisboom bij bestaande of toekomstige projecten waarbij direct één op één hergebruik van toepassing is. Nieuwsgierig geworden? Nadere info over de beslisboom en hoe je mee kan doen is hier te vinden.

In actie

Hier aan gerelateerd wordt er binnen Platform CB’23 een nieuw actieteam opgestart: Toekomstig hergebruik, prestatie-eisen voor volgende cycli.

Er zijn flink wat aandachtspunten voor het actieteam benoemd. Zo wil het een overzicht bieden van benodigde informatie bij hergebruik van eerder gebruikte materialen, bouwproducten, elementen of hele bouwwerken. Vervolgens beschrijven waar deze informatie te vinden is en wie betrokken moeten/kunnen worden bij het beoordelen van deze informatie. Maar bij het ontbreken van informatie moet worden beschreven waar aannames op gebaseerd kunnen worden. En welke ruimte zit er nu wel of niet in wetgeving en technische regelgeving voor het aantonen en toetsen van prestaties. Maar de ambitie gaat verder. Maar wat erg belangrijk is: het actieteam wil randvoorwaarden beschrijven voor het ontwerpproces om een bouwwerk of bouwproduct zo te ontwerpen dat het later optimaal herbruikbaar is. Tevens wil het kaders ontwikkelen voor prestatie-eisen aan bouwproducten zodat ze later optimaal herbruikbaar of hoogwaardig recyclebaar zijn.

Heel ambitieus en interessant lijkt mij. Maar het betekent ook dat er mensen nodig zijn die vanuit verschillende achtergronden en kennisgebieden zich willen inzetten om dit te realiseren. Meer informatie over dit actieteam is hier te vinden. De inschrijving is inmiddels gesloten.

In mijn vorige column had ik het over samenwerking en het wiel niet steeds opnieuw uitvinden. Ook hier is (keten)samenwerking belangrijk. Dat betekent ook dat wat er reeds is ontwikkeld. wordt gebruikt en op wordt voortgebouwd. Zo zal er een wisselwerking zijn tussen de twee projecten en zal de beslisboom input vormen voor het actieteam. Maar natuurlijk ook de reeds opgestelde leidraden van CB’23 vormen input voor de projecten.

Hopelijk dragen deze projecten en leidraden eraan bij dat mensen uit de bouwsector worden geïnspireerd om bestaande bouwmaterialen en producten slimmer her te gebruiken. Door meer hergebruik zijn er minder nieuwe (hernieuwbare) materialen nodig en wordt de verspilling van energie en materialen minder.

Bron: Cirkelstad

Tineke schrijft voor Cirkelstad regelmatig een column over circulaire bouweconomie. Zij werkt als senior beleidsmedewerker Circulaire Bouweconomie bij het ministerie van BZK.