Terugnamegarantie stimuleert de ontwikkeling van circulaire materialen

Het idee is, zo schrijven jullie zelf ook, niet helemaal nieuw. Alleen in de praktijk zien we deze constructie nog maar mondjesmaat. Hoe komt dat?

‘We zijn gewoon nog niet zo ver met de circulaire economie. De marktplaats voor herbruikbare bouwelementen moet nog grotendeels op gang komen. Veel processen zijn nog steeds ingericht op de lineaire economie: ik maak het, ik lever het, en na mij de zondvloed – heel kort door de bocht gezegd. Maar je ziet het al ontstaan. Bruynzeel keukens geeft de mogelijkheid om keukenkastjes terug te geven, FALK Bouwsystemen neemt materialen terug, Velux dakramen ook. Daaraan zie je dat het begint. Ik vind het leuke aan ons artikel dat we de hele keten beschrijven. Van de eerste productie tot het moment dat het opnieuw in productie moet komen. Veel betrokken partijen zitten in hun eigen onderdeeltje van de keten. Dan is het lastig de hele keten te overzien en te begrijpen welke afspraken er allemaal mogelijk zijn. Veel moet nog verder uitgewerkt worden en het artikel is zeker niet allesomvattend. We hopen iedereen in die keten er wel mee aan het denken te zetten.’

De processen zijn dus nog niet volledig afgestemd op de circulaire economie. Hoe zit het met de juridische processen?

‘De juridische vragen volgen altijd uit de praktische knelpunten. Veel hangt van de materialen af. Kun je het hergebruiken of is het afval? Kun je ervoor instaan dat het nog dezelfde kwaliteit heeft als het oorspronkelijke materiaal? Hoe toon je dat aan, en wie draagt de kosten voor keuringen? Welke garanties zijn afgesproken? Wie draagt welk risico? Dat proces moet nog op gang komen, in het kielzog van de materialen zelf. Als je weet wat je met materialen nog kan of wil doen, kun je het juridische kader eromheen in kaart brengen. Juridisch kan er meer dan de markt nu misschien denkt. Dat blijkt uit meerdere pilots en onderzoeken.’

Die gebruiksaanwijzingen moeten nog geschreven worden.

‘Precies. Er zit nog veel onbekendheid op dit gebied, omdat het nog relatief nieuw is. Iedereen is het aan het ontdekken.’

Het valt op dat jullie de verantwoordelijkheid nadrukkelijk bij de producent leggen. Waarom?

‘Die heeft de meeste kennis van het product en de markt. Hij moet de materialen en grondstoffen uiteindelijk weer in productie brengen. Een afnemer heeft meestal geen specifieke kennis van materialen, en niet van de mogelijke marktplaats.’

En wat krijgt die producent ervoor terug?

‘Bouwmaterialen die financiële waarde hebben. En hij draagt zijn steentje bij aan de opgave waarvoor we met z’n allen staan, om de milieu-impact te verlagen.’

Mogen we van de gebruiker ook een inspanning verwachten?

‘Je kunt je voorstellen dat de prijs van het product recht doet aan het productieproces. Je kunt ook contractueel vastleggen dat hij op een bepaalde manier zorg moet dragen voor het onderhoud, zodat de waarde behouden blijft.’

De markt is een gekrioel van financiers, opdrachtgevers, producenten en toeleveranciers, aannemers en onderaannemers, huurders en onderhuurders. Dan krijg je nog verhuizingen en faillissementen…

‘Dat lossen we allemaal in één klap op door het helemaal los te koppelen van de eigendom van het gebouw. We gebruiken hiervoor het derdenbeding om niet: het recht is gekoppeld aan het product. Tussentijdse gebruikers of kopers krijgen die garantie erbij. De kwestie van de terugnamegarantie gaat pas spelen als de materialen worden losgemaakt van het gebouw.’

En als die producent intussen failliet is?

‘Dat kun je met verschillende systemen oplossen. Bijvoorbeeld door aan te sluiten bij een regeling voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Dan kun je een systeem voor inzameling oprichten onder verantwoordelijkheid van een collectieve producentenorganisatie. Andere mogelijkheden zijn het oprichten van een waarborgfonds. Of werken met statiegeld. De BV Nederland heeft zulke constructies al zo vaak gebruikt. Voor zonnepanelen, flessen en batterijen, en voor vakantiereizen. Dat mag het probleem niet zijn.’

Ik kwam het woord ‘terugkoopgarantie’ tegen in het artikel. Wat houdt dit in?

‘Je kunt, ook weer op basis van vrijwilligheid, met elkaar afspreken dat je die terugname koppelt aan een financiële vergoeding. Bijvoorbeeld: na vijf jaar heeft het product waarde 100, na tien jaar waarde 50, enzovoorts.’

Wat is ervoor nodig om dit voorstel massaal navolging te geven?

‘Er moet vooral een volwaardige markt voor herbruikbare materialen en grondstoffen op gang komen. Dat heeft tijd nodig. Dan zul je ook zien dat productieprocessen steeds meer ingericht worden op een circulaire toepassing.’