‘We zijn pas klaar als alle nieuwbouw houtbouw wordt’

Via het samenwerkingsverband Lente geven Jetske Thielen en Jurgen Arts een impuls aan houtbouw bij Brabantse woningcorporaties. ‘Als je kijkt naar emissie is bouwen in beton totaal onlogisch.’

Categorie: Achtergrond Interviews

Door: Joost Bijlsma, 6 november 2023

‘Wij werken aan een klein beekje dat een grote rivier gaat worden.’ Die metafoor voor de opkomst van houtbouw gebruikt Jurgen Arts, ontwikkelaar van houtbouw-woningprojecten voor woningcorporaties. Hij jaagt deze duurzaamste vorm van bouwen aan in Lente. Dat is een samenwerkingsverband van acht Brabantse woningcorporaties. Samen met ‘reisleider’ Jetske Thielen – en Dirk van den Tillaar van woningcorporatie Area – leiden zij het initiatief Houtbouw Lente. Dit bestaat sinds de documentaire over houtbouw van Tegenlicht in 2019, vertelt Thielen: ‘Die documentaire maakte zoveel enthousiasme vrij dat de corporaties hiermee direct aan de slag wilden. Het was echt een tipping point. Houtbouw ging in een keer van een thema voor kenners naar een thema voor het collectief.’ Arts: ‘De focus in verduurzaming van woningbouw heeft erg lang gelegen bij energie. Pas na de houtbouw-documentaire van Tegenlicht veranderde dit. Vanaf dat moment kijken we veel meer naar de impact van materialen.’

Kickstart

Houtbouw breekt op dit moment door bij de innovatievere woningcorporaties, signaleert Thielen. ‘Dat is mooi want de corporaties kunnen met hun grote aantallen houtbouw een impuls geven.’
Arts: ‘De tijd is er rijp voor. Als je als corporatie naar CO2-neutraal in 2050 wilt, moet je met andere materialen aan de slag. Dat kan alleen door beton- en kalkzandsteenbouw uit te faseren en houtbouw te stimuleren. We moeten onder ogen durven zien wat het betekent om een gebouw in beton te maken: de CO2-uitstoot, de aarde die we open graven, de biodiversiteit die naar de knoppen gaat en de erbarmelijke arbeidsomstandigheden bij de productie van grondstoffen.’

Arts realiseert zich dat juist dit integrale karakter verduurzaming in de bouw kan vertragen. Opdrachtgevers en bouwers weten niet altijd waar ze moeten beginnen. Op het gebied van energie begint dat nu wel te dagen, maar als het gaat om materialen is er nog veel koudwatervrees. Houtbouw kan helpen om die impasse te doorbreken, denkt Arts: ‘Houtbouw is een prachtige kickstart om ook naar andere aspecten van duurzaamheid te kijken, zoals biobased isoleren en gezonde leefomgeving.’

Vliegwiel

Steeds breder worden de grote voordelen van houtbouw gezien. Naast de lage CO2-uitstoot van de materialen zijn er nog wel een paar te noemen. Neem bijvoorbeeld gezondheid en snelheid van bouwen, zeker als je met biobased isolatie en modulair werkt. De eerlijkheid gebiedt daarbij wel te zeggen dat het voorbereiden van de projecten meer tijd vergt dan bij traditionele projecten, vertelt Thielen: ‘Houtbouw is geen kwestie van beton vervangen door hout. Je hebt partijen nodig die er ervaring mee hebben of willen opdoen. Het is innoveren en dat betekent dat je dingen moet uitproberen.’

Arts: ‘Dat nieuwe kan ook intern bij jouw corporatie een nadeel zijn. De kans bestaat dat je tegen onwetendheid of weerstand stuit. Ik ken zelfs een woningcorporatie die het nieuwe als argument tegen houtbouw gebruikt. Zij zeggen: “wij moeten snel veel bouwen van de overheid. We kunnen nu geen tijd verspillen aan innoveren.” Dat is kortetermijndenken. Houtbouwprojecten kosten inderdaad aan de voorkant meer moeite, maar dit betaalt zich aan de achterkant uit. Als we de motor eenmaal aan de praat hebben, gaat het vliegwiel draaien.’

Zelfs als je het feit dat hout en biobased materialen CO2 opslaan buiten beschouwing laat, scheelt het in impact al gauw de helft.

Vlnr: Jurgen Arts – Programmaleider Houtbouw Lente, Jetske Thielen – Programmamanager Houtbouw Lente, Dirk van den Tillaar – Communitymanager Houtbouw Lente.

Duizend houtbouwwoningen

Houtbouw Lente heeft zich snel ontwikkeld van kennis halen naar kennis delen. Ze startten door in houtbouw geïnteresseerde ontwikkelaars van de corporaties bij elkaar te zetten en extern kennis in te winnen. Zo staken ze hun licht op bij de RVO, Centrum Hout, Studio Marco Vermeulen en het PIANOo Buyer Group-programma, waar ze sinds 2019 mee werken. Vervolgens zijn ze hun aantal houtbouwprojecten snel gaan uitbreiden tot nu twintig voorloopprojecten. Daarmee zullen ze ongeveer duizend houtbouwwoningen realiseren. Het is duidelijk dat ze samen houtbouw in de hoogste versnelling hebben gezet. Thielen: ‘Houtbouw Lente koppelt collega’s van de acht corporaties. Daardoor staan de houtbouwpioniers er niet alleen voor. Ze kunnen met elkaar sparren, bijvoorbeeld over met wie je op bepaalde terreinen kunt samenwerken. Dat kennis delen vindt niet alleen informeel plaats. We proberen dat ook te doen via presentaties en onze website.’
Arts: ‘Op Houtbouwlente.nl vind je onze twintig houtbouwprojecten. Die zijn zeer divers: biobased rijwoningen, modulair gestapeld en grondgebonden, CLT en ook hoogbouw. Die projecten zijn verspreid over de acht corporaties. Zij kunnen bij elkaar de kunst afkijken en hoeven dus niet steeds het wiel opnieuw uit te vinden. Wij zij nu ook begonnen om onze projecten te evalueren, zodat we de informatie nog beter met de buitenwereld kunnen delen. Het eerste voorbeeld is Wonen Zoals van BrabantWonen aan de Mozartsingel in Den Bosch.’

Bezieling

Digitaal kennis delen is aardig, maar niet waar het hart van Thielen en Arts het hardst van gaat kloppen. Dat is bij hen duidelijk de Dag van de Houtbouw, waar belangstellenden een route konden lopen langs houtbouwprojecten in Brabant. Met Houtbouw Lente organiseerden zij dit evenement dit jaar voor het eerst. De bedoeling is dat De Dag van de Houtbouw elk jaar wordt gehouden.
Thielen: ‘Uit de duizend bezoekers die we dit jaar hadden, bleek heel duidelijk hoezeer houtbouw leeft. Dat leidde bovendien tot interne trots bij de corporaties. Ik denk dat het heeft geholpen om weerstand tegen houtbouw weg te nemen.’
Arts: ‘Om houtbouw een impuls te geven moet het accent verschuiven van beheersing naar bezieling. Bij corporaties ligt het accent nu nog erg bij beheersing; doen wat je moet doen. Je wilt dat dit verschuift naar bezieling; mensen inspireren en motiveren. Daarbij helpt zo’n Dag van de Houtbouw. Daar kun je beleven hoe dit soort woningen in werkelijkheid zijn. Je hebt concrete projecten nodig om mensen echt enthousiast te krijgen.’

De enige optie

Houtbouw Lente bouwt graag verder voort op het ontstane enthousiasme. De Dag van de Houtbouw is een blijvertje. Thielen en Arts proberen de acht corporaties ook te verleiden om houtbouw in hun organisatiestrategie op te nemen. Thielen: ‘Het moet een logische optie worden in het duurzaamheids- en circulariteitsbeleid, in de toekomst mogelijk zelfs de enige.’
Arts: ‘We moeten flink opschalen. De in Lente verenigde corporaties hebben samen 100.000 woningen. Zij moeten jaarlijks pakweg 1.500 woningen vervangen. Daarnaast is er een nog grotere jaarlijkse nieuwbouwopgave. Ik schat dat er jaarlijks ruim 3.000 tot 4.000 nieuwbouwwoningen bij moeten. De 1.000 houtbouwwoningen die we nu verspreid over de komende jaren realiseren is daarvan dan nog maar een klein percentage. We zijn pas klaar als alle nieuwbouw houtbouw wordt. Als je kijkt naar emissie is bouwen in beton totaal onlogisch. Zelfs als je het feit dat hout en biobased materialen CO2 opslaan buiten beschouwing laat, scheelt het in impact al gauw de helft.’