Circulaire Klimaatinstallaties: Hoe de juiste vraagstelling het verschil maakt

Klimaatinstallaties zijn niet weg te denken bij de verduurzaming van gebouwde omgeving. Met de toenemende aandacht voor verduurzaming van de gebouwde omgeving komt ook het gebruik van de materialen die nodig zijn in een nieuw licht te staan. Een goed wisselwerking tussen vraag en aanbod is nodig, willen we de milieu-impact van gebouwen en de klimaatinstallaties verminderen, zuinig omgaan met grondstoffen en zorgen voor een gezonde leefomgeving.

Categorie: Nieuws Nieuwsbrief RSS

Door: redactie, 1 juli 2025

De rol van inkoop

Als opdrachtgevers in een vroeg stadium heldere eisen stellen aan circulariteit van klimaatinstallaties, wordt het voor ontwerpers, bouwers, producenten en leveranciers makkelijker om circulaire producten en diensten aan te bieden. Zo ontstaat er een markt die beter inspeelt op circulaire oplossingen. Dit is belangrijk, want zonder duidelijke vraag vanuit de opdrachtgevers zal het aanbod van circulaire klimaatinstallaties beperkt blijven.

Een Programma van Eisen (PvE) legt vast wat een installatie moet kunnen en aan welke eisen deze moet voldoen. Het gaat er niet alleen om wat we willen (bijvoorbeeld klimaatinstallaties met een lange levensduur of eenvoudig te demonteren systemen), maar ook om hoe we dit inkopen. Door bij aanbestedingen en contracten de juiste eisen en wensen op te nemen, kunnen overheden en andere opdrachtgevers sturen op circulariteit. Dit betekent dat inkoop niet alleen een technische aangelegenheid is, maar ook een strategisch middel om innovatie aan te jagen en de markt te stimuleren.

Verschillende lopende initiatieven:

Er lopen momenteel meerdere initiatieven om circulaire klimaatinstallaties in PvE’s beter te borgen. De productgroep Circulaire Klimaatinstallaties heeft de verschillende initiatieven bij elkaar gebracht waaruit het volgende overzicht is ontstaan:
Merosch / PHI Factory / TVVL en Rijksvastgoedbedrijf: Werken aan een PvE voor utiliteitsbouw, met concrete eisen en prestatieniveaus in drie klassen (A, B en C). Dit helpt opdrachtgevers om circulaire ambities beter uit te vragen en uitvoerende partijen om hier praktisch invulling aan te geven.
Circonnect / CE Delft: Ontwikkelen systeemstandaarden voor circulaire klimaatinstallaties. De focus ligt op losmaakbaarheid, adaptief vermogen en levensduurverlenging. Eindresultaat zijn circulaire prestatie-indicatoren die breed toepasbaar zijn.
Squarewise / C-creators: Richt zich op circulaire (klimaat)installaties in bestaande woningen, afgestemd op het inkoopproces van woningcorporaties. Ze bieden met hun PvE een raamwerk met principes en methodieken, vooral bedoeld als basis waarmee woningcorporaties samen met ketenpartners het thema concreet kunnen maken beleid, lange termijn afspraken en projecten.
TU Delft / Squarewise (MOOI WP1 context): Inventariseren van prestatie-indicatoren op systeemniveau, niet alleen voor circulariteit, maar ook voor thema’s als comfort en gezondheid. Dit helpt bij ontwerpkeuzes en afwegingen in projecten. Vervolgens worden er Living Labs gestart om de indicatoren toe te passen in de praktijk.
LBPsight en MRP (MOOI WP2 product): Uitwerking van een afwegingskader op systeem en productniveau van de klimaatinstallatie. Inzicht in circulariteit op niveau van product. Deelnemende producenten ontwikkelen, ontwerpen, realiseren en testen (nieuwe) circulaire producten, componenten en materialen inclusief hun samenstelling in de klimaatsystemen.
PIANOo / Buyer Group: Richt zich vooral op de inkoopkant en de hoe vraag. Ze ontwikkelen een marktvisie en inkoopstrategie die overheidsinkopers helpt om circulaire klimaatinstallaties goed aan te besteden. Hierbij wordt samengewerkt met partijen als het Rijksvastgoedbedrijf en gemeenten.

Overzicht initiatieven klimaatinstallaties

Overzicht van initiatieven

Waar vullen de initiatieven elkaar aan? En waar zit de overlap?

De initiatieven sluiten goed op elkaar aan. Zo geeft het PvE van Squarewise en C-creators een overzicht van circulaire principes die samen een beeld geven van circulaire elementen waar op ingezet kan worden. En leveren Merosch en Circonnect input op concrete methodiek en steefwaardes te hanteren in PvE’s, terwijl de Buyer Group van PIANOo zich richt op het proces van inkopen en aanbesteden. Circonnect werkt op systeemniveau en kan hun criteria direct laten landen in PvE’s die bijvoorbeeld door Squarewise en C-creators worden gebruikt. Daarmee zorgen ze ervoor dat deze PvE’s in de praktijk getoetst worden, bijvoorbeeld bij woningcorporaties. De overlap zit vooral in het benoemen van circulaire prestaties en KPI’s; de samenwerking zorgt ervoor dat dit niet dubbel gebeurt, maar elkaar versterkt.

Wat kunnen we de komende tijd verwachten?

De komende maanden en jaren staan er veel ontwikkelingen op stapel:

Circonnect lanceert voor de zomer de eerste versie van circulaire criteria voor klimaatinstallaties.
Merosch en partners brengen na de zomer een nieuwe versie van hun PvE uit en is voornemens pilots te starten in samenwerking met gemeenten en het Rijksvastgoedbedrijf.
PIANOo publiceert eind 2025 een eerste marktvisie en inkoopstrategie, waarna praktijkvoorbeelden volgen.
Squarewise en C-creators starten na de zomer van 2025 met het begeleiden van woningcorporaties in het toepassen van circulaire PvE’s in renovatieprojecten.

Deze resultaten bieden concrete handvatten waar opdrachtgevers en marktpartijen mee aan de slag kunnen. Denk aan uitwerking van niveaus voor verschillende prestatie indicatoren, menukaarten met systeemkeuzes of complete raamwerken voor PvE’s.

Waar kun je nu al mee beginnen?

Je hoeft niet te wachten tot alle documenten definitief zijn. Er is nu al genoeg om mee aan de slag te gaan:

Start met het opnemen van circulaire principes in je eigen PvE’s, zoals losmaakbaarheid en levensduurverlenging.
Betrek de markt vroegtijdig om te toetsen wat haalbaar is.
Maak gebruik van bestaande documenten zoals het voorlopige PvE van Squarewise of de conceptcriteria van Circonnect.
Sluit je aan bij initiatieven zoals de Buyer Group van PIANOo of de learning community van Squarewise en C-creators.

Een oproep aan de sector

De transitie naar circulaire klimaatinstallaties vraagt om actie van iedereen: opdrachtgevers, adviseurs, installateurs, fabrikanten en inkopers. Wacht niet op de perfecte set eisen of het ultieme PvE, maar zet de eerste stap. Gebruik de kennis en tools die er al zijn en deel je ervaringen. Zo bouwen we samen aan een circulaire toekomst waarin klimaatinstallaties bijdragen aan een duurzame en circulaire gebouwde omgeving.

Opgemaakt vanuit de productgroep Circulaire Klimaatinstallaties en de betrokken initiatieven. In opvolging van de Actielijn: A5 Circulaire PvE’s uit de routekaart Circulaire Klimaatinstallaties.