over ons    einddoel en uitvoering    resultaten    contact

  • Home
  • Actueel
    • Nieuws
    • Interview
    • Agenda
    • Video’s
    • Podcast
  • Topics
    • Beleid, wet- & regelgeving
    • Businessmodellen
    • Financiering
    • Inkopen & aanbesteden
    • Kennis
    • Materialen
    • Materialenpaspoort
    • Meten & monitoren
    • Ontwerpen
    • Producten & diensten
    • Realisatie, beheer en onderhoud
    • Strategie & organisatie
  • Sectoren
    • GWW
    • Utiliteit
    • Woningbouw
  • Aan de slag
    • Benchmarks
    • Catalogi
    • Praktijkvoorbeelden
    • Stappenplannen
    • Subsidies
    • Tools
  • Bibliotheek
    • Index
Initiatiefnemer van
De circulaire bouwcatalogus

  • Home
  • Actueel
    • Nieuws
    • Interview
    • Agenda
    • Video’s
    • Podcast
  • Topics
    • Beleid, wet- & regelgeving
    • Businessmodellen
    • Financiering
    • Inkopen & aanbesteden
    • Kennis
    • Materialen
    • Materialenpaspoort
    • Meten & monitoren
    • Ontwerpen
    • Producten & diensten
    • Realisatie, beheer en onderhoud
    • Strategie & organisatie
  • Sectoren
    • GWW
    • Utiliteit
    • Woningbouw
  • Aan de slag
    • Benchmarks
    • Catalogi
    • Praktijkvoorbeelden
    • Stappenplannen
    • Subsidies
    • Tools
  • Bibliotheek
    • Index
over ons    einddoel en uitvoering    resultaten    contact

  over ons    einddoel en uitvoering    resultaten    contact

Initiatiefnemer van
De circulaire bouwcatalogus
  • Home
  • Actueel
    • Nieuws
    • Interview
    • Agenda
    • Video’s
    • Podcast
  • Topics
    • Beleid, wet- & regelgeving
    • Businessmodellen
    • Financiering
    • Inkopen & aanbesteden
    • Kennis
    • Materialen
    • Materialenpaspoort
    • Meten & monitoren
    • Ontwerpen
    • Producten & diensten
    • Realisatie, beheer en onderhoud
    • Strategie & organisatie
  • Sectoren
    • GWW
    • Utiliteit
    • Woningbouw
  • Aan de slag
    • Benchmarks
    • Catalogi
    • Praktijkvoorbeelden
    • Stappenplannen
    • Subsidies
    • Tools
  • Bibliotheek
    • Index

  • Home
  • Actueel
    • Nieuws
    • Interview
    • Agenda
    • Video’s
    • Podcast
  • Topics
    • Beleid, wet- & regelgeving
    • Businessmodellen
    • Financiering
    • Inkopen & aanbesteden
    • Kennis
    • Materialen
    • Materialenpaspoort
    • Meten & monitoren
    • Ontwerpen
    • Producten & diensten
    • Realisatie, beheer en onderhoud
    • Strategie & organisatie
  • Sectoren
    • GWW
    • Utiliteit
    • Woningbouw
  • Aan de slag
    • Benchmarks
    • Catalogi
    • Praktijkvoorbeelden
    • Stappenplannen
    • Subsidies
    • Tools
  • Bibliotheek
    • Index

  • Home
  • Actueel
    • Nieuws
    • Interview
    • Agenda
    • Video’s
    • Podcast
  • Topics
    • Beleid, wet- & regelgeving
    • Businessmodellen
    • Financiering
    • Inkopen & aanbesteden
    • Kennis
    • Materialen
    • Materialenpaspoort
    • Meten & monitoren
    • Ontwerpen
    • Producten & diensten
    • Realisatie, beheer en onderhoud
    • Strategie & organisatie
  • Sectoren
    • GWW
    • Utiliteit
    • Woningbouw
  • Aan de slag
    • Benchmarks
    • Catalogi
    • Praktijkvoorbeelden
    • Stappenplannen
    • Subsidies
    • Tools
  • Bibliotheek
    • Index
‘Huidig raamwerk van het MPG-meetsysteem ook afstemmen op industriegebouwen’
16 december 2022
Hergebruikspotentie van kunstwerkonderdelen in beeld gebracht
16 januari 2023

Kunstwerken in hout

30 december 2022

Kunstwerken in hout

Er wordt in de grond-, weg- en waterbouw hard gewerkt aan oplossingen voor meer duurzaamheid, minder milieubelasting, minder CO2 en stikstofuitstoot, betere circulaire oplossingen en de ontwikkeling van innovatieve materialen. Maar soms zijn oplossingen voor hedendaagse uitdagingen voor een groot deel direct in te vullen met bestaande kennis, bestaande producten en met hulp van jarenlange ervaring uit de markt. Dat maakt houttoepassingen in de gww tot laaghangend fruit.


Categorie: Achtergrond
Door: redactie, 30 december 2022

Deze bijdrage verscheen eerder op de site van OTAR.

Het gebruik van hout draagt als hernieuwbare grondstof in belangrijke mate bij aan het bereiken van een circulaire economie. Deze is gebaseerd op cyclische processen gericht op het voorkómen van afval en het hergebruiken of recyclen van materialen en grondstoffen. Op dit moment wordt er vooral gefocust op het verminderen van de hoeveelheid primaire grondstoffen via de technische cyclus. Deze laatste is door de grondlegger van de circulaire economie, de Ellen MacArthur Foundation, specifiek ontwikkeld voor eindige, fossiele en minerale grondstoffen. Deze is in deze theorie echter onlosmakelijk verbonden met de biologische cyclus, die gebaseerd is op biologische processen en continue groei (hernieuwbaarheid) met uiteindelijk degradatie waardoor grondstoffen weer terugvloeien in de natuur. Bio-based materialen als hout, bamboe, hennep, vlas en lisdodde horen in deze, tot nu toe in de circulariteitsdrang, genegeerde, kringloop. Dit terwijl de absolute meerwaarde van deze grondstoffenstroom heel helder is omschreven in het Rijksbrede Programma ‘Nederland circulair in 2050’: 'Waar nieuwe grondstoffen nodig zijn, worden fossiele, kritieke en niet-duurzaam geproduceerde grondstoffen vervangen door duurzaam geproduceerde, hernieuwbare en algemeen beschikbare grondstoffen'.

Op dit moment keert volgens onderzoek van het EIB en TNO slechts 30% van de materialen uit de bouw na sloop terug in bouwwerken en kan dit met veel inspanning oplopen tot maximaal 42%. In de gww zou dat iets hoger kunnen uitkomen. Hieruit blijkt dat de komende decennia het aanbod van hergebruikte of gerecyclede producten onvoldoende is en grotendeels aangevuld zal moeten worden met primaire grondstoffen. Dan hebben hernieuwbare grondstoffen, met een ruime blijvende beschikbaarheid uit duurzaam beheerde bronnen, de voorkeur. In een volledig circulaire economie zijn materiaalverliezen onontkoombaar, bijvoorbeeld door slijtage. Ook dan zal aanvulling nodig zijn. Opnieuw zijn dan hernieuwbare grondstoffen het meest voor de hand liggend.

Houttoepassingen in de gww zijn laaghangend fruit in de duurzaamheidstransitie.

Red het woud en koop duurzaam geproduceerd hout!

Duurzaam bosbeheer

Het klinkt wellicht tegenstrijdig dat je ontbossing tegengaat door juist hout te gebruiken, maar dat is het zeker niet. In principe zouden alle leveranciers van bouwgrondstoffen moeten kunnen aantonen waar hun materialen vandaan komen en dat ze duurzaam geproduceerd zijn. We moeten constateren dat de meeste dat (nog) niet kunnen. De houtsector is daarop een uitzondering en doet dit al heel lang. Duurzaam bosbeheer is het langdurig in stand houden van alle functies van het bos, zowel economisch en ecologisch als sociaal. Duurzaam bosbeheer in combinatie met certificering wordt door de houthandel, samen met milieu- en mensenrechtenorganisaties, al ruim 30 jaar in de praktijk gebracht. De uitvoering van de ‘Forest Management Plans’ wordt jaarlijks gecontroleerd op naleving in de praktijk. Dat zorgt er voor dat planten en dieren worden beschermd, er een evenwichtige biodiversiteit is en stroperij wordt tegengegaan waardoor deze bosconcessies in toenemende mate een toevluchtsoord blijken te zijn voor veel dieren.

De lokale bevolking wint echter ook bij de aanpak. Hun rechten worden gerespecteerd, het welzijn van arbeiders in het bos (veilige werkomstandigheden en een vast salaris) worden geborgd. Er is toegang tot goede gezondheidszorg en onderwijs en ontbrekende infrastructuur wordt aangelegd in overleg met de lokale bevolking. Duurzaam bosbeheer is dus een samenhangende aanpak die resulteert in een gezonde, lokale en duurzame ecologie en economie. Duurzaam bosbeheer is echter duur. Heel duur. Met de verkoop van duurzaam geproduceerd hout kan het duurzaam bosbeheer echter rendabel gemaakt worden en de bijbehorende lokale economie in stand gehouden; een win-win situatie. Ook wordt daarmee ontbossing voorkomen. Bos zal zichzelf onder duurzaam beheer weer natuurlijk herstellen, maar als het zijn waarde verliest zal het worden omgevormd naar andere vormen van landgebruik, zoals voor cacao-, palmolie-, soja- of vleesproductie; dus: red het woud en koop juist duurzaam geproduceerd hout!

Genoeg duurzaam hout

Nederland is koploper op het gebied van import en verkoop van hout uit duurzaam beheerde bossen. Volgens de Toelatingscommissie Inkoop Duurzaam Hout (TPAC) is dat hout met een certificaat van FSC en PEFC en met een handelsketencertificaat van Keurhout en STIP. In 2021 was 92.2% van alle import en handel in hout en houtproducten door leden van de brancheorganisatie Koninklijke VVNH aantoonbaar afkomstig uit duurzaam beheerde bossen, de rest aantoonbaar legaal.

Er is bij de VVNH blijvende aandacht voor het verhogen van dit aanbod, ook waar het heel veel inspanningen vergt. Zo ging het aanbod duurzaam geproduceerd hardhout ondanks vele tegenslagen van 44% in 2012 in een kleine tien jaar naar 67%. Naaldhout producten zijn in Nederland al haast niet meer te krijgen zonder bewijs van duurzaam bosbeheer. Er is dus geen argument meer om hout zonder duurzaam-bosbeheercertificaat te accepteren als opdrachtgever.

Hout dubbel circulair

Omkeren damwanden IJsselstein

Hout is van nature circulair (biologische kringloop). Daarnaast kan het prima een tweede, derde of vierde leven krijgen. Dat is technisch vaak heel goed mogelijk, zo bewijst de praktijk. ‘Tweede-leven-hout’ bevordert het efficiënt grondstofgebruik en verlengt de duur dat CO2 wordt vastgelegd. Tweede-leven-hout draagt wel bij aan waardebehoud. Kunstwerken van hout zijn bovendien vaak zo ontworpen dat ze demontabel zijn. Dat bevordert enerzijds de mogelijkheid tot onderhoud van onderdelen van het kunstwerk en anderzijds faciliteert het eenvoudig hergebruik. Op dit moment worden al met regelmaat houten bruggen gedemonteerd en de onderdelen gebruikt in nieuwe 'circulaire' bruggen. Ook damwanden met aantasting op de waterlijn worden getrokken en opnieuw toegepast. Dit kan door van de damwandplanken het slechte deel af te korten, of ze gewoon omgekeerd aan te brengen, zoals in het voorbeeld van de renovatie van de stadsgracht te IJsselstein. Worden de damwanddelen te kort voor een kerende functie, dan kunnen de vaak tropisch hardhouten planken nog verder ingekort worden en op een naaldhout onderstuk gevingerlast worden. Hierdoor ontstaat een nieuw en circulair hoogwaardig product. Hout kan dus prima mee in zowel de biologische als de technische kringloop; dubbel circulair!

Met hout CO2-doelstellingen realiseren

Hout is één van de weinige materialen waarmee actief CO2 opgeslagen kan worden in bouw- en kunstwerken. CO2-afvang door bossen, gevolgd door duurzaam houtgebruik kan de klimaatverandering tegen lage kosten vertragen. We winnen daarmee tijd om onze maatschappij systematisch te veranderen richting zerocarbon en daarmee onder de 1,5 graden opwarming te blijven. Zo is ook de mening van de Europese Commissie. Circa 50% van de massa van hout bestaat uit koolstof. In de in Nederland meest voorkomende brug, de fiets- en voetgangersbrug, wordt gemiddeld 3 m3 tropisch loofhout gebruikt. Uitgevoerd in duurzaam geproduceerd Azobé betekent dit een vastlegging van 4.902 kg CO2eq gedurende het gebruik, berekend volgens de norm NEN-EN 16449 (www.opslagCO2inhout.nl). Op basis van de naar schatting in Nederland aanwezige 14.000 fiets- en voetgangersbruggen betekent dit een totale vastlegging van maar liefst 68,6 miljoen kg CO2.

Levensduur

Als waterrijk land heeft Nederland al eeuwenlange ervaring opgebouwd met oplossingen voor het beheersen van water (sluizen en dijken), scheiding van grond en water (keringen, beschoeiingen en damwanden), maar ook met manieren om het water over te kunnen steken (schepen en bruggen). Eeuwen lang was hout het meest gebruikte materiaal. Hout is een aantrekkelijk materiaal, omdat het ruim voor handen is en het met de nodige kennis en vakmanschap eenvoudig verwerkt kan worden tot sterke en functionele toepassingen. Hiervan is veel bewijs te vinden. Zo weten we uit opgravingen dat er al in 50 na Chr. een houten sluis werd gebouwd in het Kanaal van Corbulo bij Katwijk, treffen we ook nu nog houten beschoeiingen aan bij Monnikendam uit de 18e eeuw, en vinden we in Amsterdam sluisdeuren van 90 jaar oud. Ook houten bruggen kunnen zeer lang meegaan. Zo is vastgesteld dat originele onderdelen van de overdekte houten Kapelbrücke te Luzern dateren uit 1385, waarmee wordt aangetoond dat een lange levensduur van houten kunstwerken wel degelijk mogelijk is, mits goed ontworpen en gedetailleerd.

Duurzaam ontwerpen en detailleren volgens richtlijnen CROW

Bij een rondgang langs bestaande houten fiets- en voetgangers bruggen blijkt het ontwerp, detaillering en uitvoering veelal sterk te wensen over laten. Samen met een achterblijvend onderhoud zorgt dit voor een levensduur die veelal korter is dan de ontwerplevensduur. Dat is niet nodig en niet te wijten aan het gebruik van hout. CROW heeft daarom in haar nieuwe handboek over het gebruik van hout in de gww een aantal specifieke aandachtspunten opgenomen om de levensduur te verbeteren. Het draait eigenlijk om twee eenvoudige principes: 1) zorg dat het hout niet nat wordt, en 2) als het hout toch nat is geworden zorg dan dat het zo snel mogelijk kan drogen. Is dat in het ontwerp niet mogelijk, kies dan op die plaats voor een houtsoort die geschikt is voor langdurig grond en watercontact, duurzaamheidsklasse 1 of 2.

D0014851L0013687P001_451

Detailtekening (CROW, 2022)

Een veel gemaakte fout is het niet beperken van vochtuitwisseling tussen materialen. Vaak worden composietbruggen als vanzelfsprekend geplaatst op een goed ontworpen landhoofd, terwijl houten bruggen veelal ”koud” in het talud worden gelegd. Worden houten bruggen met de zelfde zorg omkleed als composiet kunstwerken, dan blijkt de totale levensduur aanzienlijk te worden verlengd en daarmee investeringskosten verder beperkt (zie detailtekening). Tenslotte zal ook gekeken moeten worden waar de bruggen geplaatst worden en welk beheer daarbij hoort. Een parkbrug met daarboven groeiende bomen zal meer aandacht vergen dan in het open veld. Het één of twee maal per jaar verwijderen van blad, zand en ander vuil verlengt ook de levensduur aanzienlijk zo is de ervaring. Zie ook het CROW Handboek voor onderhoudstrajecten.

Bron: OTAR

Dit artikel delen
  • Linkedin
  • Twitter
  • Facebook
  • Whatsapp

Gerelateerde bronnen

Meer ...

Houtbouw: duurzamer, lichter en ideaal voor industrialisatie bouwproces
Houtbouw: duurzamer, lichter en ideaal voor industrialisatie bouwproces
Bron: ING
Routekaart voor biobased bruggen
Routekaart voor biobased bruggen
Bron: Hout in de GWW
Convenant Green Deal Houtbouw: Duurzaam uit de crisis
Convenant Green Deal Houtbouw: Duurzaam uit de crisis
Bron: Metropoolregio Amsterdam

Ontvang de nieuwsbrief

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Agenda

Overzicht
Moderne houtconstructies
Moderne houtconstructies
25/01/2023 - 08/02/2023

Lees meer >

Week Circulaire Economie & Klimaat bij Rijkswaterstaat
Week Circulaire Economie & Klimaat bij Rijkswaterstaat
07/02/2023

Lees meer >

De zin en onzin van een bouwteam - inkooptraject Cruquiusbrug
De zin en onzin van een bouwteam – inkooptraject Cruquiusbrug
08/02/2023

Lees meer >

Financiële ondersteuning bij circulair ondernemen 2023
Financiële ondersteuning bij circulair ondernemen 2023
08/02/2023

Lees meer >

CircuLaw: Regelgeving voor een circulaire economie
CircuLaw: Regelgeving voor een circulaire economie
08/02/2023

Lees meer >

Overzicht

Over Circulaire Bouweconomie

De Circulaire Bouweconomie is een samenwerking van overheid en markt. Het Transitieteam Circulaire Bouweconomie werkt in opdracht van het kabinet aan 100% circulair bouwen in 2050.
Meer over ons...

Service

  • Nieuwsbrief
  • Contact
  • Privacyverklaring
  • Cookiebeleid
  • Over ons
  • About us

Kunstwerken in hout

© Circulaire Bouweconomie
Beheer cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om onze website en onze service te optimaliseren.
Functionele cookies Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
Statistieken
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt. De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om je te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een website of over verschillende websites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
Beheer opties Beheer diensten Beheer leveranciers Lees meer over deze doeleinden
Bekijk voorkeuren
{title} {title} {title}