Steden kunnen makkelijk meer circulair worden: 'We wringen de huidige wet- en regelgeving helemaal uit'

De circulaire economie in praktijk brengen blijkt nog knap lastig. Bestaand beleid wordt nauwelijks toegepast om circulariteit binnen gemeentes en provincies te versnellen, terwijl het wél zou kunnen. Het kennisplatform CircuLaw komt met een oplossing. In plaats van wachten op nieuwe regels en wetten uit Europa, kijkt het naar bestaande wetten. 'We wringen de huidige wet- en regelgeving helemaal uit.'

Categorie: Achtergrond

Door: redactie, 21 april 2023

Het grondstoffengebruik neemt eerder toe dan af, bleek uit een recente analyse van het Planbureau voor de Leefomgeving. 'En dat is zorgelijk', zien Arjan Hassing en Romy Snijders, projectmanagers van CircuLaw. Gemeentes en provincies kunnen een grote rol spelen om dat tij te keren. 'Door de bestaande wetten en regels in het voordeel van circulariteit te gebruiken, zetten we bedrijven aan tot duurzamer ondernemen', zegt Hassing.

Er zijn tal van juridische en beleidsinstrumenten binnen de bestaande wet- en regelgeving. Maar die worden nauwelijks toegepast door overheden. En dat terwijl ze voor het oprapen liggen. 'De juiste juridische middelen vinden binnen alle wet- en regelgeving is enorm lastig. Zo spraken we ambtenaren die al jaren bij een gemeente werken die beweerden dat dwingende instrumenten er niet zijn. Ze zijn er wel, maar je moet weten waar je ze kunt vinden', zegt Hassing.

‘Complexiteit werkt verlammend’

Twee jaar geleden is hij vanuit de gemeente Amsterdam samen met Dark Matter Labs, een strategisch onderzoeksbureau gevestigd in onder andere Amsterdam, Londen en Montreal, CircuLaw gestart. “We kwamen er al snel achter dat er nauwelijks gebruik wordt gemaakt van bestaande wet- en regelgeving. De complexiteit en de ontoegankelijkheid werkt voor veel mensen verlammend.”

CircuLaw pluist met een disciplinair team van zo’n 20 mensen wet- en regelgeving helemaal uit. De kunst is om de beleidsinstrumenten die de circulaire economie kunnen versnellen zo op te schrijven dat iedere beleidsmaker, projectleider of inkoper ermee aan de slag kan.

Succesverhalen en missers delen

Bijvoorbeeld in de bouw. 'Voor houtbouw hebben we meer dan 30 beleidsinstrumenten in kaart gebracht. Daarmee kunnen projectleiders of inkopers eisen stellen aan bepaalde zaken.' Hij noemt de sloopmelding als voorbeeld. 'Als een gebouw wordt gesloopt, dan moet dat gemeld worden bij de gemeente. En aan slopen kun je eisen stellen.'

Een gemeente kan eisen stellen aan de manier waarop gebouwen gesloopt worden. 'Die eisen kunnen ervoor zorgen dat een sloper gedwongen wordt om de reststromen goed te scheiden en opnieuw te gebruiken', legt Hassing uit. 'We spraken bijvoorbeeld met Michel Baars, CEO van New Horizon, die gefrustreerd is dat dit soort mogelijkheden er zijn, maar niet gebruikt worden.'

Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de uitrol van windturbines waarvan de onderdelen hergebruikt kunnen worden. Zo bracht CircuLaw tien beleidsinstrumenten in kaart waar projectmanagers of beleidsmedewerkers de bouw van circulaire windmolens kunnen bevorderen. Een gemeente kan bijvoorbeeld als grondeigenaar korting geven op de huurprijs, wanneer een circulaire windmolen op die grond wordt geplaatst. Het is vergelijkbaar als wat verzekeringsmaatschappij en grootgrondbezitter a.s.r doet: wanneer een boer duurzaamheidsmaatregelen treft, komt hij of zij in aanmerking voor korting op de erfpacht.

Zo hoeft niet iedere overheid steeds het wiel opnieuw uit te vinden'

Voorbeelden spreken tot de verbeelding

Het liefst werkt Snijders ieder beleidsinstrument uit aan de hand van een voorbeeld. 'Als een maatregel in Groningen is toegepast, dan schrijven we die stappen helemaal uit. Dan kan bijvoorbeeld de gemeente Zwolle dat zo goed mogelijk reproduceren. Zo hoeft niet iedere overheid steeds het wiel opnieuw uit te vinden.'

'Overheden die wél op onderzoek uitgaan, laten vaak studies doen door dure juridische adviesbureaus of advocatenkantoren. Maar vervolgens belandt dat rapport in de kast. Anderen hebben daar dus helemaal niets aan', zegt Hassing. CircuLaw wil die ervaringen juist op het platform verspreiden, en doordat het digitaal is, kan alles steeds worden aangepast. Bijvoorbeeld als een wet wijzigt, of er nieuwe jurisprudentie ontstaat. 'Van de succesverhalen, maar ook de mislukkingen kunnen anderen weer leren.'

Wat is de impact

Binnen gemeentes en provincies zijn honderden mensen bezig met opdrachten geven of inkopen. 'Maar een heel kleine groep doet dat op een circulaire manier.' Uit een recent onderzoek van Royal HaskoningDHV blijkt dat slechts één procent van de beleidsinstrumenten die wordt ingezet door gemeenten en provincies dwingend van aard is.

Ondernemers hebben er baat bij

Daarnaast kan CircuLaw ook voor ondernemers voor meer helderheid zorgen. 'We horen vaak terug van ondernemers dat de overheid ondanks goede bedoelingen circulair ondernemen lastig maakt. Dat komt doordat iedere gemeente of provincie andere circulaire eisen stelt.'

'Normen kunnen verschillen, of eisen kunnen elkaar soms zelfs uitsluiten of tegenwerken. Daar willen we op deze manier meer harmonisatie en standaardisatie in aanbrengen. Zo weten ook bedrijven wat ze moeten leveren aan de overheid en waar hun producten en diensten aan moeten voldoen.'

Bron: Change Inc