Buyer group duurzame wegverhardingen: ‘Met onze inkoopstrategie geven we duidelijkheid aan de markt’

Met zo’n 140.000 kilometer verharde wegen ligt er veel asfalt in ons land. Het produceren en aanbrengen van dat asfalt had lange tijd veel impact op ons milieu, onder andere door de uitstoot van CO2. Inmiddels zijn er allerlei innovatieve ontwikkelingen om wegverhardingen duurzamer en meer circulair te maken, zoals het hergebruiken van asfalt. Om te zorgen dat opdrachtgevers als provincies, gemeenten en Rijkswaterstaat deze duurzamere wegverhardingen daadwerkelijk gaan inkopen, is de Buyer Group duurzame wegverhardingen opgericht. De kerngroep bestaat uit de provincies Noord-Holland, Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel en Rijkswaterstaat.

Categorie: Achtergrond Interviews

Door: Lisa Kranendonk, 8 december 2021

Standaard onderdeel van het inkoopproces

Sara Rademaker is adviseur duurzaam en circulair inkopen bij Circulair Support en vervulde tot medio oktober ‘21 de rol van secretaris en coördinator van de buyer group. Volgens haar helpt de buyer group bij het daadwerkelijk verankeren van de geleerde lessen van de afgelopen jaren: ‘Er wordt al 10, 15 jaar gepraat over duurzaam inkopen. In de tussentijd is er heel veel kennis ontwikkeld, zijn er handreikingen geschreven en pilots gedaan, maar de stap om duurzaamheid een standaard onderdeel van het inkoopproces te maken, bleek heel lastig. Je moet echt een gedrags- en organisatieverandering in gang zetten. Deze buyer group vraagt een bepaald commitment van deelnemende partijen en maakt duurzaam inkopen zo minder vrijblijvend.’

Sara Rademaker is adviseur duurzaam & circulair opdrachtgeverschap bij Circulair Support en was tot medio oktober ’21 secretaris en coördinator van de buyer group duurzame wegverhardingen. In samenwerking met de leden van de buyer group heeft zij de marktvisie- en strategie opgesteld.

Duidelijkheid voor de markt

De vijf deelnemende partijen van de kerngroep van de buyer group hebben via een intensief traject van ongeveer een jaar een marktvisie en inkoopstrategie opgesteld. Het doel van de marktvisie en inkoopstrategie is het geven van duidelijkheid aan de markt over de duurzaamheidsambities van de deelnemende opdrachtgevers, en hoe deze in de aanbestedingen vorm zullen worden gegeven. Om hen heen verzamelde de kerngroep een schil van opdrachtgevers en marktpartijen die mee konden denken. Dit leidde tot een strategie die heel concreet en breed toepasbaar is. Robert Rouwenhorst van de provincie Gelderland: ‘In de documenten die we hebben gemaakt hebben we het hele proces van A tot Z meegenomen: van inkoop tot het eind van de levensduur van een weg. Door dit zo concreet in kaart te brengen, geven we duidelijkheid aan de markt. Als wij zoveel mogelijk op dezelfde manier gaan uitvragen, weet een aannemer waar hij aan toe is en kan hij op basis daarvan investeringen doen.’

Drie ambitieniveaus

Sommige overheidsorganisaties zijn al gewend om bij een inkooptraject duurzaamheid mee te laten wegen, terwijl andere partijen hier minder ervaring mee hebben. Daarom heeft de werkgroep gezorgd voor een strategie met drie ambitieniveaus en bijbehorende gunningscriteria die in aanbestedingen kunnen worden opgenomen. Sara: ‘Het liefst zouden we zien dat iedereen op niveau 2 of 3 begint, maar de realiteit is dat veel gemeenten, maar ook enkele provincies, nog op de laagste prijs gunnen. Om het ook voor hen toegankelijk te maken om wegverharding duurzaam in te kopen, hebben we een ‘instapniveau’ in de strategie opgenomen.’ (zie afbeelding hieronder)

Robert Rouwenhorst is Coördinator duurzaamheid bij Provincie Gelderland

De marktvisie duurzame wegverhardingen stuurt op meer duurzaamheid en circulariteit. Dit betekent concreet dat je stuurt op het verlagen van de Milieukostenindicator (MKI) én op het herbruikbaar zijn van alle toegepaste materialen aan het einde van de levenscyclus (o.a. geen additieven gebruiken waardoor het asfalt in de toekomst niet meer herbruikbaar is), het separaat frezen van de verschillende lagen van het asfalt zodat deze hun waarde behouden, en het uitsluiten van toxische stoffen en materialen.

Robert, die onlangs de overstap van gemeente naar provincie maakte, voegt toe: ‘Duurzaam en circulair inkopen kan lastig zijn voor gemeenten omdat ambtenaren een soort 'huisartsen' zijn. Ze moeten van heel veel dingen iets weten: de ene keer van duurzame wegverharding en de andere keer van riolering. Ze hebben niet altijd de ruimte om zich te verdiepen in de materie. Terwijl, als je bijvoorbeeld met een MKI wil werken, je echt even wat tijd nodig hebt om je dat eigen te maken. Daardoor zijn opdrachtgevers soms wat terughoudend bij het aanpassen van hun inkoopstrategie. De strategie en marktvisie maakt het veel eenvoudiger om het inkoopproces aan te passen om duurzamer te gaan inkopen. Je krijgt ‘op een presenteerblaadje’ aangereikt welke mogelijkheden er zijn.’

Geen tijd te verliezen

Carla Vosmaer van de provincie Noord-Brabant: ’Om onze circulaire- en klimaatdoelstellingen te halen, moet het tempo omhoog. Bijvoorbeeld met nieuwe aanpakken en innovaties. Soms is dat spannend of geeft dat meer risico’s dan je eigenlijk zou willen. Dan is het belangrijk dat het management en bestuur zich daarachter stelt, zodat iedereen zich gesteund weet in het proces. De doorlooptijd om van initiatief tot uitvoering te komen is echter vaak best lang. Voordat je weet wat het effect is, moet een andere aanpak al de standaard worden.

Transitiepad wegverharding

De buyer group duurzame wegverhardingen geeft invulling aan het Transitiepad Wegverharding. (Lees meer in het artikel Transitiepad duurzame wegverharding.) Hierin werkt Rijkswaterstaat, samen met andere opdrachtgevers en marktpartijen, aan de realisatie van volledig klimaatneutrale en circulaire infrastructuur in 2030, een doelstelling afkomstig uit de strategie ‘Naar klimaatneutrale en circulaire rijksinfrastructuurprojecten’ van het ministerie van IenW.

Integraal werken

De buyer group duurzame wegverhardingen is één van de negentien buyer groups die op initiatief van Rijkswaterstaat, PIANOo en de RVO zijn gestart. Zo is er bijvoorbeeld ook een buyer group voor circulaire bouwmaterialen en verkeersborden en bewegwijzering. Het is volgens de werkgroep dan ook belangrijk dat de buyer groups goed samenwerken. Carla: ‘Wij als provincie hebben bijna nooit een project dat alleen over wegverharding gaat. Er komt vaak veel meer bij kijken. Terwijl wij nu binnen deze buyer group heel erg gefocust zijn op die wegverharding en daarvoor contractteksten aan het opstellen zijn. We moeten dus ook naar het totale plaatje blijven kijken en niet in onze bubbel van duurzame wegverharding blijven. Anders gaan we aan ons doel voorbij.’

Carla Vosmaer is Project-/Contractmanager Team Onderhoud en adviseur verduurzaming Infra bij Programma Multimodale Bereikbaarheid bij de provincie Noord-Brabant

En dat grotere plaatje moet ook binnen duurzame wegverharding niet uit het oog worden verloren. ‘Innovaties volgen elkaar nu zo snel op, dat je bij wijze van spreken iedere maand een iets slimmere asfaltsoort hebt’, zegt Carla. ‘Maar als ieder project met een andere asfaltsoort werkt, moet de asfaltcentrale steeds omschakelen. Dat zorgt voor extra energieverbruik – waardoor je de besparing door de slimmere asfaltsoort misschien weer tenietdoet. Daar moeten we dus efficiënt mee omgaan, zonder de innovaties af te remmen.’ ‘Daar helpt onze systematiek bij’, voegt Robert toe. ‘Omdat je hiermee op eenzelfde manier gaat beoordelen en belonen.’

Vervolgstappen

De visie en strategie zijn inmiddels vastgesteld, dus nu is het tijd voor de volgende fase waarin de vijf deelnemende partijen projecten gaan selecteren waarin ze de strategie daadwerkelijk gaan toepassen. Na een evaluatie en eventuele aanpassingen die daaruit volgen, ronden ze dit buyer-grouptraject eind 2022 af. In de tussentijd zetten ze in op het actief uitdragen van hun inkoopstrategie om zo ook andere gemeenten en provincies aan boord te krijgen, hun kennis met hen te delen en ze waar nodig te helpen. Zo moet het duurzaam inkopen van wegverharding zich als een olievlek over Nederland verspreiden. ‘Hoewel een duurzame inkoopgroep natuurlijk niet op een olievlek zit te wachten’, besluit Robert gevat.

Toepassing van gerecycled asfalt voor de N625 bij Maren-Kessel

Meer info of de inkoopstrategie zelf toepassen?

Wilt u de marktvisie en inkoopstrategie duurzame wegverhardingen ook toepassen? Neem dan contact op met de trekker van de buyer group: Lisan van Loon van Rijkswaterstaat (lisan.van.loon@rws.nl)

Meer informatie over de buyer group duurzame wegverhardingen en de inkoopstrategie en marktvisie, zie: Buyer Group duurzame wegverhardingen | PIANOo - Expertisecentrum Aanbesteden