CLT-primeur in Eindhoven: 'In ons land moeten we nog leren houden van houtbouw'

PUUR wonen in Eindhoven gunt een blik in de toekomst van circulair bouwen. Het CLT-project met maar liefst 56 grondgebonden woningen bleek erg in trek, onder andere bij expats. Volgens Paul van Doorn moet houtbouw bij Nederlanders nog wat wennen: ‘We hebben het hier niet voor niets over ‘steenrijk’.’

Categorie: Achtergrond Interviews

Door: Joost Bijlsma, 17 februari 2023

Als we Paul van Doorn spreken, zijn de laatste woningen van het project PUUR opgeleverd. De senior planontwikkelaar van Giesbers Ontwikkelen en Bouwen heeft net een enthousiaste bewoner bezocht. Hij is trots dat het project in de Eindhovense wijk Meerhoven is gerealiseerd volgens de hooggespannen verwachtingen. Dat dit slaagde was niet vanzelfsprekend. Het pionieren met het materiaal heeft veel volharding gevraagd. Ook stuitten ze op onverwachte omstandigheden, zoals de stijgende materiaalprijzen en leveringsproblemen als gevolg van de coronacrisis. Dat het toch is gelukt heeft te maken met de sterke intrinsieke motivatie van de projectpartners, gelooft Van Doorn. Hij doelt hiermee onder meer op de gemeente Eindhoven en ontwikkelpartners Kalliste, FAAM Architects en EK landschapsarchitecten.

Waarom wilden jullie je wagen aan zo'n ambitieus houtbouwproject?

'De gemeente Eindhoven daagde ons uit om hen duurzaam te verrassen in een wijk waarbij woningen verplicht aansluiten op stadsverwarming. Wat betreft energie konden we dus niets verrassends doen. Daarom hebben we besloten om ons te onderscheiden met duurzaam, biobased materiaalgebruik. Met ons bedrijf willen we graag koploper zijn in duurzame transformaties in de bouw. Dan zul je nu de wettelijke eisen voor circulariteit voor moeten zijn. Om echt het verschil te maken, moesten we beginnen met de kiloknaller in de bouw: de zware constructie. Die wordt nu vrijwel altijd van beton gemaakt: een eindige grondstof met veel CO2-uitstoot tot gevolg.'

Hebben jullie nog getwijfeld over de keuze voor CLT, kruislaags verlijmd hout?

'Het aanbod was destijds, zo’n vijf jaar geleden, nog erg beperkt. Wij hebben daarom eerst een constructie ontworpen en gevraagd aan de markt: hoe lossen we dit in hout op? Toen ontdekten we dat je CLT kunt bouwen met ongeveer hetzelfde ruimtebeslag als beton. Bij andere houtbouwmethoden houd je meestal minder woonruimte over. Dat wilden we niet. Daar kwam bij dat CLT een pure houtbeleving geeft. Je ziet hoe de constructie in hout is opgebouwd. Het hout helpt bovendien bij het creëren van een aangenaam binnenklimaat.'

We wilden een gevoel van wonen in het landschap creëren"

Waarin verrast PUUR nog meer dan alleen met houtbouw?

'Ook wat betreft landschappelijke inpassing is dit project bijzonder. De watergang die door het project loopt en de drie woonhoven scheidt, was een mooie inspiratiebron. Als je niet uitkijkt, wordt zo’n riviertje als gevolg van verstedelijking en eisen van het waterschap gecultiveerd tot een kanaaltje. Wij wilden terug naar een natuurlijke, meanderende watergang, zoals die vroeger was, maar die bij heftige regenval wel genoeg water opvangt en afvoert.'

Dat klinkt mooi, maar voelt het ook natuurlijk?

'We wilden een gevoel van wonen in het landschap creëren. De bewoners van PUUR hebben daarom niet echt een eigen tuin. We hebben verharding beperkt en parkeren zoveel mogelijk aan het zicht onttrokken. Zij zien straks uit op het landschap met het riviertje waar een variatie aan kruiden en natuurgrassen gaat groeien. Dit groen voorkomt hittestress.'

Hebben jullie je nog afgevraagd of houtbouw met veel gedeeld groen er omheen voldoende in trek zou zijn?

'Zeker. Een huis van hout in veel gedeeld groen wordt in ons land als alternatief gezien. De doelgroep hiervoor zoekt vaak een grote eigen verantwoordelijkheid bij de bouw, bijvoorbeeld via collectief particulier opdrachtgeverschap. Maar dit is een regulier project in een Vinex-wijk, maar dan met hoge duurzame ambities. Het was afwachten of er voldoende vraag zou zijn. In ons land moeten we nog leren houden van houtbouw; we kennen hier niet voor niets de uitdrukking ‘steenrijk zijn’. Het voordeel van Eindhoven is dat hier veel expats wonen. Veel van de nieuwe bewoners van PUUR behoren tot deze doelgroep. In het buitenland zijn houtbouw en collectief wonen meer gemeengoed.'

Het past ook in Eindhoven omdat dit een innovatie-minded regio is…

'Dat kun je wel stellen. Wij merken dit aan de aantrekkingskracht van het digitale materialenpaspoort van Madaster, waar iedere bewoner vijf jaar toegang toe krijgt. Dat is erg in trek, zeker bij de techneuten onder onze kopers.'

Jullie zijn de bouw begonnen met twee pilothuizen. Waarom?

'Die dienden om te ervaren waar we tegenaan liepen bij de bouw. Zodat we, voordat we de overige 54 woningen bouwden, van de fouten leerden en die eruit konden halen.'

Welke bouwlessen hebben jullie getrokken uit de pilotwoningen?

'We hebben antwoorden gevonden op allerlei vragen. Hoe zet je een wand op een betonnen funderingsvloer? Welk rubbertje kun je het beste gebruiken als je een CLT-tussenvloer op een wand legt? Hoe bescherm je het huis tijdens de bouw tegen weersinvloeden?'

Jullie hebben de pilotwoningen ook gebruikt voor een ander doel dan het bouwen zelf, toch?

'Het tweede doel was om toekomstige bewoners een beeld te geven van hoe hun huis eruit ging zien. De pilotwoningen waren ook modelwoningen.'

Wat kenmerkt het interieur van deze woningen?

'We hebben ervoor gekozen dat duurzaamheid, in dit geval in de vorm van houtbouw, zichtbaar mag zijn. Vandaar dat we het project de naam ‘PUUR Wonen in Meerhoven’ hebben gegeven. Het woonconcept bestaat uit een volledig houten interieur. Klanten konden de afwerking naar hun eigen smaak aanpassen. Het is echt maatwerk. Anders dan veel andere bouwers verkopen wij geen Playmobil maar Lego.'

PUUR wonen | Bron: Giesbers Ontwikkelen en Bouwen

Wat zijn de voordelen van werken met hout?

'Het is een aangenaam, licht en flexibel bouwproduct dat ook nog eens lekker ruikt. Er worden ook gezondheidsvoordelen aan toegeschreven.'

We hebben begrepen dat jullie onderweg op veel obstakels zijn gestuit die het project onder druk zetten. Welke?

'Het was veel werk om aan alle wettelijke eisen te voldoen. Wie kiest voor een betonnen constructie weet wat hij of zij krijgt. Alles ligt goed vast, waardoor het gemakkelijk is om aan de eisen van het Bouwbesluit te voldoen. Ga je aan de slag met hout, dan gelden nieuwe spelregels. Je moet opnieuw nadenken over brandveiligheid, trillingen en geluid. Dat laatste was een issue, want dit project ligt dichtbij de snelweg A2. Eén van de redenen dat we de gevels deels in steen hebben uitgevoerd. Vanwege het geluid moesten we ook opnieuw nadenken over de ventilatie. Die moest gebalanceerd zijn. Dat betekende meer ventilatiekanalen en als gevolg daarvan andere dekvloeren. Nog een mooi voorbeeld van een aanpassing die we hebben gedaan op basis van de ervaringen met de pilotwoningen.'

Waren er ook nog andere obstakels?

'Dit was niet alleen qua duurzaamheid een ambitieus project, het moest ook betaalbaar blijven. Zo zitten er woningen tussen van 285.000 euro vrij op naam.'

Het is lastig om zo’n project betaalbaar te houden.

'Zeker als je te maken krijgt met onverwachte ontwikkelingen. We hebben enorme problemen gehad met de snel stijgende houtprijzen. Die gingen precies op het verkeerde moment sky high. Er waren allerlei redenen om de ambities bij te stellen of zelfs te stoppen. Toch zijn we doorgegaan omdat we beslist wilden dat dit er kwam.'

Welke rol heeft hierin de gemeente Eindhoven gespeeld?

'Zij kijken niet alleen naar opbrengsten, maar willen ook andere (overheids)doelen dienen. Zij waren bereid om de grondprijs naar beneden bij te stellen, toen dat nodig was. Dat deden ze volgens een residuele benadering; de grondprijs was als het ware een sluitpost. De gemeente had ook kunnen zeggen: doe er maar 20 woningen bij. Gelukkig hebben ze dat niet gedaan. Anders was PUUR nooit het prachtige voorbeeldproject geworden dat het nu is.'