Circulaire bruggen en viaducten: van open leeromgeving tot buyer group

Inkoop is een krachtig middel voor het bereiken van een circulaire bouweconomie. De overheid (nationaal én lokaal) heeft een grote inkoopkracht en kan als launching customer zorgen voor nieuwe technieken en werkwijzen. Bijvoorbeeld met buyer groups. Het Transitieteam volgt de ontwikkelingen in de bouwgerelateerde buyer groups daarom op de voet. Recent is een nieuwe buyer group gestart die bijdraagt aan een meer circulaire GWW: de buyer group Circulaire viaducten en bruggen. Maurice van Rooijen vertelt hoe deze buyer group met de circulaire opgave aan de slag gaat.

Categorie: Achtergrond Interviews

Door: redactie, 9 juni 2022

Van open leeromgeving naar buyer group

In de gond-, weg- en waterbouw bestaan zes buyer groups, waaronder Circulaire viaducten en bruggen. In buyer groups werken opdrachtgevers uit een bepaalde sector samen aan een gedeelde marktstrategie. Bijvoorbeeld rond klimaatdoelen, circulariteit en sociale doelen. Projectleider Maurice van Rooijen vertelt hoe deze buyer group tot stand kwam. 'Daarvoor moet ik eerst vertellen over de Open Leeromgeving en het SBIR-traject bij Rijkswaterstaat. Bij Kampen was er al een circulair viaduct ontwikkeld. In die 2,5 jaar was veel nieuwe kennis over circulariteit in viaducten opgedaan. Met die kennis als startpunt wilden we op zoek gaan naar andere vernieuwingen. Daarvoor hebben we een open leeromgeving opgezet. Daarin is de bestaande kennis het startpunt, en voegen we nieuwe kennis toe. Hier deden 60 organisaties aan mee, verdeeld over 6 thema’s. De ideeën uit dit traject hebben we meegenomen in een SBIR-traject: strategic business innovation research.'

'De SBIR was de volgende stap en werkte zo: Rijkswaterstaat zette de ideeën om in een uitvraag voor circulaire viaducten. 32 partijen boden een idee aan, 10 haalden de selectie voor een betaald haalbaarheidsonderzoek en 3 partijen mogen uiteindelijk een prototype maken voor 1,5 miljoen euro (per prototype). Maar de andere 29 ideeën waren ook waardevol. Om te voorkomen dat die op de achtergrond zouden verdwijnen, nodigden we hen uit om hun idee nog eens te pitchen voor mogelijke opdrachtgevers. Dat deden er 22, en daar rolden 2 concrete opdrachten uit. Door middel van kennisdeling zet je zo weer een stapje richting circulaire viaducten.'

Circulaire viaducten en bruggen gaan namelijk niet alleen over de grootse, meeslepende projecten die Rijkswaterstaat doet, maar dit gaat over élke brug. Ook die kleine over een lokale sloot.

Unieke aanpak

'De buyer group voor circulaire viaducten en bruggen zet de gedachte van de open leeromgeving voort: nieuwe kennis toevoegen aan bestaande kennis. Maar nu doen we dat voor verschillende overheden. Deze buyer group brengt namelijk het V&R-kwartet samen: vertegenwoordigers van gemeenten, provincies, waterschappen en Rijksoverheid bijeen. In een veilige setting, zonder belangen van opdrachten, bespreken ze samen hoe een project circulair kan worden gemaakt. Circulaire viaducten en bruggen gaan namelijk niet alleen over de grote, meeslepende projecten die Rijkswaterstaat doet, maar dit gaat over élke brug. Ook die kleine over een lokale sloot. Samen hebben we een grote opgave, maar de uitvoering is verschillend. Toch kunnen we van elkaar leren, onderdelen zoals liggers (van elkaar) hergebruiken en zo produceren dat bruggen en viaducten grondstoffen zijn voor nieuwe producten.'

De buyer group circulaire viaducten en bruggen werkt volgens Van Rooijen niet zoals andere buyer groups. 'We nemen meer tijd om vraagstukken bijeen te brengen, dat samen uit te kristalliseren en uiteindelijk een gezamenlijke nieuwe inkoopstrategie te ontwikkelen. Alle leden van de buyer group kunnen vraagstukken indienen, en we komen dan op verzoek bijeen. Maar alleen als het relevant is. Omdat deze buyer group voortkomt uit het SBIR-traject, gaat het echt over kennis delen en verder brengen. Daar komen dan vanzelf businessmodellen uit voort. We zien de buyer group als een plek waar je kan samenwerken en sparren zonder dat er een belang speelt. Soms hebben we ook contact met de markt, en gaan we bijvoorbeeld eens bij een marktpartij of op locatie kijken.'

Circulaire bruggen en viaducten

Hoe kun je zo’n groot project nu circulair maken? Van Rooijen bespreekt twee opties. 'Ten eerste gaat het over hergebruik en grondstoffen. Is een kunstwerk industrieel flexibel en demontabel? Kun je onderdelen ergens anders hergebruiken? Hoe produceer je iets wat zowel een toepassing heeft, maar ook een grondstof is voor een volgende toepassing? Daar heb je certificering bij nodig. Want leverancier A staat niet altijd te springen om onderdelen van leverancier B te gebruiken, omdat dat (voor hen) geen garantie voor een goed product is. Maar zelfs als onderdelen gecertificeerd zijn, moeten opdrachtgevers en marktpartijen zich nog comfortabel genoeg voelen om herbruikbare onderdelen te gebruiken. Dat moet je als overheid faciliteren, en marktpartijen moeten hierin nog een ontwikkeling doormaken.'

'Ten tweede zou het enorm helpen om sneller duurzame grondstoffen te ontwikkelen. Bijvoorbeeld door met een buyer group meer inzicht te krijgen in andersoortige slimme materialen, smart materials, en deze door te trekken naar een SBIR-traject. Die mogelijkheid onderzoeken we dan ook.'

Samenwerken voor systeemverandering

Om de enorme circulaire opgave op te pakken is systeemverandering nodig. 'Het vraagt van inkopers om radicaal anders in te kopen, en van marktpartijen om nieuwe producten en diensten te ontwikkelen,' vertelt Van Rooijen 'En anderen moeten bereid zijn om bijvoorbeeld gebruikte onderdelen van andere leveranciers te gebruiken, of om die überhaupt in te kopen. Aan de ene kant doen we samen leerervaring op, maar we moeten vooral kijken hoe we anderen kunnen ondersteunen in die nieuwe mindset. Ook al weten we nog niet precies hoe het nieuwe systeem eruit ziet. Ik geloof heel erg in de overheid als aanjager van innovatie.'

Doel en eindproduct

'Een nieuwe inkoopstrategie, nieuwe businessmodellen en andere werkwijzen: daar komt veel bij kijken. Over anderhalf jaar willen we de inkoopstrategie opleveren, die door alle overheden gebruikt kan worden. Maar ook richten we ons op de verbreding van kennis binnen de overheid. We willen samen de markt aanzetten en zo met zijn allen die systeemverandering mogelijk maken. Dat kan de buyer group zeker niet alleen, maar die draagt daar wel aan bij.'

'We bieden nu ook met alle buyer groups van het Cluster Grond- Weg- en Waterbouw een soort keuzemenu waarmee we aansluiten bij bestaande overleggen van andere overheidsorganisaties. Ze kunnen kiezen waarin ze geïnteresseerd zijn, bijvoorbeeld: wegverhardingen, viaducten, baggeren, emissieloos bouwen, innovatiegericht inkopen of het transitiepad Kunstwerken. Dan komen wij in een half uur tijdens een bestaand overleg onze kennis delen en vragen beantwoorden. Er zijn al zoveel sessies en events, en we vissen allemaal in dezelfde vijver. Ik geloof dat experts overal zitten, en dat we elkaar zo beter bereiken. Door onze kennis naar buiten te brengen, vergroten we die uiteindelijk ook weer.'

Circulariteit ís circulair

Het is nu of nooit, vindt Van Rooijen. Hij roept iedereen dan ook op om contact op te nemen met de GWW buyer groups voor dat keuzemenu. 'We doen het niet meer voor onszelf, maar voor de volgende generatie. Als we het nu niet anders gaan doen, dan hoeft het niet meer. Maar de circulaire vraag is onuitputtelijk en in zichzelf circulair. Samen moeten we opschalen door de wenteltrap omhoog te nemen: we maken niet HET perfecte plan, maar een plan wat bij het volgende rondje nóg beter wordt. Soms met grote stappen, soms met iets kleinere.'

Meer weten?

Lees meer over de buyer groups op pianoo.nl. Wil je wat meer weten over het keuzemenu van de GWW buyer groups, of over de buyer group circulaire viaducten en bruggen? Neem dan contact op met Maurice van Rooijen via maurice.vanrooijen@pianoo.nl.