De circulair bouwen podcast

Hoe kan circulair bouwen bijdragen aan de grote opgaven in de bouw? Kunnen we door circulair te denken en doen niet alleen duurzamer, maar ook sneller én goedkoper bouwen? Hoe pakt dat uit bij de burger- en utiliteitsbouw, en bij de grond-, weg- en waterbouw? Waar kunnen we de CO2-uitstoot verlagen, hoe verkleinen we de afvalstroom en hoe verminderen we het gebruik van nieuwe grondstoffen? Kortom: wat is nodig voor een succesvolle transitie naar volledig circulair bouwen?

In de Circulair Bouwen Podcast bespreken we de kansen, de uitdagingen en de nieuwste trends. Van industriële en losmaakbare bouw tot fiscale vergroening. En van regelgeving en toezicht tot de laatste ontwikkelingen in de grond- weg- en waterbouw. Dat doen we met deskundigen én doeners.

Vaste gasten zijn:
• Marjet Rutten, ondernemer, trendwatcher en aanjager van vernieuwing in de bouwsector en auteur van zes boeken over verandering in de bouw;
• Vincent Gruis, hoogleraar Housing Management aan de TU Delft en voorzitter van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie;
• Innovator, inspirator en dwarsdenker Jan Willem van de Groep geeft zijn visie in een column.

Onze verslaggevers gaan elke aflevering op bezoek bij koplopers op het gebied van circulair bouwen.

Presentatie: Ewout de Bruijn en Maarten Hagg
Redactie en productie: Leene Communicatie

Abonneer je via:

Aflevering #1: Optoppen en uitbuiken met fabrieksbouw

In de eerste aflevering zoomen we in op prefab-woningen. In Nederland worden verschillende fabrieken uit de grond gestampt, waar complete huizen in modules worden gebouwd door robots. Eenmaal op de bouwplaats staat zo’n woning er binnen een dag. Volgens de aannemers die ze bouwen, zijn de woningen goedkoper en duurzamer dan traditionele bouw.

Vaste gasten Marjet Rutten en Vincent Gruis bespreken de voor- en nadelen van deze snelle woningen. We gaan op bezoek bij de prefab pop-up wijk van Van Wijnen Fabrieksbouw en we spreken met David Anink, senior consultant duurzaam bouwen van W/E adviseurs. Jan Willem van de Groep geeft zijn visie in zijn column.

Aflevering #2: Houtskeletbouw de oplossing voor woningnood?

We onderzoeken de mogelijkheden voor houtskeletbouw in Nederland. Want terwijl in Nederland veel woningen van beton zijn wordt er in Amerika en Scandinavië vooral hout gebruikt.

Met vaste gasten Marjet Rutten en Vincent Gruis gaan we ook dieper in op de mogelijkheden van bouwen met biobased-materialen. Jan Willem van de Groep geeft zijn mening in de column. Ook gaan we langs bij De Groot Vroomshoop, waar ze al meer dan 100 jaar ervaring hebben met modulaire houtskeletbouw. En we spreken Maarten Hajer, hoogleraar Urban Futures aan de universiteit Utrecht. Biedt houtskeletbouw de oplossing voor de woningnood in Nederland?

Aflevering #3: Zoveel invloed hebben woningcorporaties op circulair bouwen

We duiken dieper in de rol van woningcorporaties in een circulaire transitie. Dertig procent van de Nederlandse woningen wordt gebouwd door woningcorporaties. Zij kunnen daardoor invloed uitoefenen en aannemers stimuleren om circulair te bouwen.

Vaste gasten Marjet Rutten en Vincent Gruis en columnist Jan Willem van de Groep geven hun visie op de mogelijke invloed van woningcorporaties. Ook gaan we op bezoek bij Woningcorporatie Woonwaard en in gesprek met Biense Dijkstra van Bouwgroep Dijkstra Draisma

Bonusaflevering: Ed Nijpels (SER) krijgt aanbevelingen voor CO2-arm bouwen
Hoe zorgen we voor een lagere CO2-uitstoot in de woningbouw? Ja natuurlijk, we bouwen BENG - oftewel bijna energieneutraal, zodat de woning in de gebruiksfase nauwelijks nog uitstoot kent. Maar veel emissie wordt veroorzaakt tijdens de bouw. Hoe dringen we die terug? Kunnen we CO2 vastleggen in materialen? En hoe kunnen we hier al in het ontwerp rekening mee houden?

Op de Dag van het Klimaatakkoord komt het transitieteam Circulaire Bouweconomie met aanbevelingen in het rapport Carbon-Based Design. Voorzitter Ed Nijpels van het Voortgangsoverleg Klimaatakkoord (SER) nam het rapport in ontvangst, en wij waren erbij. 

Aflevering #4: Weten wat je hebt: het materialenpaspoort als oplossing?

Het materialenpaspoort kan een oplossing bieden voor het gebrek aan informatie over secundaire materialen. Maar het is nog maar een concept. Wat is nodig om het ook in de praktijk te laten werken?

Vaste gasten Marjet Rutten en Vincent Gruis en columnist Jan Willem van de Groep geven hun visie op het materialenpaspoort. Ook Niels Ruijter, directeur van de Nederlandse Vereniging Toeleverende Bouwmaterialenindustrie en lid van het Transitieteam circulaire bouweconomie, schuift aan. Verder gaan we op bezoek bij woningcorporatie Ymere.

Aflevering #5: Met Carbon-based Design de uitstoot in de bouw verminderen

Hoe voorkomen we een CO2-lockdown? Het recent verschenen rapport Carbon-based Design doet verschillende aanbevelingen voor hoe de bouw slimmere keuzes kan maken om de materiaalgebonden uitstoot te verminderen.

Ed Nijpels neemt het rapport in ontvangst en vaste gasten Marjet Rutten en Vincent Gruis gaan dieper in op milieu-impact van bouwen en de aanbevelingen uit het rapport. Ook gaan we langs bij Fairm in Delft, waar schimmels worden gekweekt om er isolatiemateriaal van te maken. Dirk van den Reek van Ballast Nedam wikt en weegt: gaat hij dit biobased materiaal toepassen in het prestigieuze project Horizons? En we spreken Martin Sobota, auteur van het rapport en medeoprichter van CityFörster, een samenwerkingsverband van ingenieurs en architecten. Welke kansen ziet hij bij ontwerp om de klimaatdoelstellingen te halen? Dwarsdenker Jan Willem van de Groep geeft zijn mening in de column.

Aflevering #6: Hoe kunnen we bouwmaterialen beter hergebruiken?

1 miljoen huizen bouwen met minder primaire grondstoffen: hoe dan? Hoe kunnen we secundaire bouwmaterialen beter hergebruiken?

We moeten in Nederland minder primaire materialen gaan gebruiken als we de circulaire doelstellingen van 2030 en 2050 willen halen. In combinatie met de enorme bouwopgave waar we als land voor staan, dwingt dat ons te kijken naar secundaire materialen. Hoe kunnen we zo hoogwaardig mogelijk materialen hergebruiken in de woningbouw, de weg- en waterbouw, of de utiliteitsbouw? En hoe zorgen we dat aanbieders van deze materialen in contact komen met potentiële afnemers? Het transitieteam Circulaire Bouweconomie publiceerde hierover onlangs een rapport. Kunnen vaste gasten Marjet Rutten en Vincent Gruis zich een beetje vinden in de aanbevelingen? En welke mogelijkheden ziet Otto Friebel - directeur van BRBS Recycling en Transitieteamlid - om vaker materialen een tweede leven te geven? We bezoeken het lab van NEBEST waar hergebruikt beton wordt getest op kracht en levensduur. Is het goed genoeg voor een tweede leven als snelwegviaduct? En Jan Willem van de Groep houdt ons scherp met zijn column.

Aflevering #7: Zo maken we bruggen, wegen en viaducten circulair

Wat kan en moet de grond-, weg-, en waterbouw doen om de circulaire doelen te behalen?

We moeten fors minder primaire materialen gaan gebruiken voor onze bruggen, wegen en viaducten als we de circulaire doelstellingen van 2030 en 2050 willen halen. Een vijfde van de bouwomzet gaat om in de GWW en die verbruikt een enorme hoeveelheid staal, beton en asfalt. Dat verander je niet van de een op de andere dag. Maar wat is er wel mogelijk? Vaste gasten Marjet Rutten en Vincent Gruis bespreken de mogelijkheden, uitdagingen en ontwikkelingen. Ook Maarten Schäffner schuift aan, hij is werkzaam bij Wittenveen+Bos en lid van het Transitieteam vanuit zijn rol als ambassadeur duurzaamheid bij NLInginieurs. Hij werkte onder andere aan de renovatie van de Croeselaan in Utrecht. Welke circulaire trends ziet hij in de GWW? Verder gaan we op bezoek bij een bouwplaats van het consortium Liggers 2.0, waar betonnen liggers van een viaduct uit Groningen klaar worden gemaakt voor hergebruik. En Jan Willem van de Groep serveert zijn dwarse mening in de column.

Aflevering #8: Helpt fiscale vergroening ons op weg naar een circulaire bouweconomie?

Kan fiscale vergroening in de bouw ons helpen op weg naar een volledig circulaire bouweconomie?

We willen in 2030 55% minder CO2 uitstoten. Om dit te bereiken moet de bouw veranderen. Een mogelijk sleutel daarvoor is misschien wel fiscale vergroening. Het verhogen van milieuheffingen, een verlaging van de belasting op arbeid en het invoeren van een heffing op primaire grondstoffen zijn hier een paar voorbeelden van. Zorgt het draaien aan fiscale knoppen voor de transformatie naar een circulaire bouweconomie?

Vaste gasten Marjet Rutten en Vincent Gruis gaan hierover in gesprek. Cécile van Oppen, oprichter van consultant Copper8 weet het zeker: doen! We vragen haar waarom. Ook gaan we op bezoek bij BlueCity in Rotterdam. Vanuit dit oude zwemparadijs is Jan Jongert van SuperUse een petitie gestart voor invoering van fiscale vergroening. En Jan Willem van de Groep gooit zijn column in een groene envelop door de brievenbus.

Aflevering #9: Onze gebouwen niet wegwerpen maar losmaken

Zijn onze gebouwen over 100 jaar allemaal losmaakbaar?

Wat is circulair bouwen eigenlijk? Sommige mensen vinden biobased bouwen circulair, anderen vinden recycling al circulair en weer anderen zoeken het in het gebruik van tweedehands bouwmaterialen. In de negende aflevering grijpen we terug naar onze Legodoos, met alle aandacht voor: losmaakbaarheid. We moeten fors minder primaire materialen gaan gebruiken als we de circulaire doelstellingen van de komende jaren willen halen. Een manier om materialen opnieuw te gebruiken, is gebouwen zo te ontwerpen dat deze na de levensduur weer als een Legotoren uit elkaar te halen is. Dit is de toekomstvisie van Menno Rubbens.

Als Transitieteamlid, directeur bij cepezedprojects en Circular Hero 2022, ontwerpt hij gebouwen die de toekomst aankunnen en hun waarde behouden. Deze visie bespreekt hij met vaste gasten Marjet Rutten en Vincent Gruis. Ook gaan we op bezoek bij een van de projecten van Rubbens: De Tijdelijk Rechtbank Amsterdam. Samen met circulair sloper Arend van de Beek van Lagemaat bespreken we hier de relatie tussen bouwer en sloper. Ook deelt Jan Willem van de Groep weer zijn dwarse mening in de column.

Aflevering #10: Hergebruik wegbmeubilair: gewoon doen!

Rijkswaterstaat heeft de ambitie om in 2030 klimaatneutraal te zijn en grotendeels circulair te gaan werken. Om deze doelen te bereiken moet het hele areaal klimaatneutraal worden en circulair worden beheerd en aangelegd. Dan moet je dus ook de 60.000 verkeersborden, 5.500 portalen en 8.000 km geleiderails verduurzamen. Hoe staat het met deze ambitie?

Vincent Gruis en nieuwe stem in de podcast Karlijn Mol bespreken de mogelijkheden, uitdagingen en ontwikkelingen. Ook Anneke van Leeuwen schuift aan. Zij is bij Rijkswaterstaat als innovatieadviseur verantwoordelijk voor het circulaire wegmeubilair. Wat heeft Rijkswaterstaat de afgelopen tijd gedaan, en waar ziet zij nog kansen? Verder gaan we op bezoek bij een fabriek in Culemborg waar Saferoad aan de Renorail werkt. Hier renoveren zij gebruikte geleiderails. Herman Odijk van Saferoad vertelt ons hier meer over. En Jan Willem van de Groep serveert zijn dwarse mening in de column.

Aflevering #11: Circulariteit in de waterbouw: hier maak je impact

Een groot deel van Nederland ligt onder zeeniveau. Door klimaatverandering wordt de taak van de waterschappen om Nederland leefbaar te houden steeds ingewikkelder. Des te belangrijker voor de waterschappen om in 2035 klimaatneutraal zijn. Circulariteit in de waterschappen zit hem onder andere in materiaalgebruik: de waterschappen gebruiken veel primair materiaal en dat heeft een grote impact. Daarnaast heeft de waterbouw de neiging om steeds alles nieuw te bouwen. Hoe doorbreken we dit?

Vincent Gruis en Karlijn Mol bespreken de mogelijkheden, uitdagingen en ontwikkelingen. Ook transitieteamlid Henkjan van Meer schuift aan. Hij is bij de Unie van Waterschappen verantwoordelijk voor hoe de waterschappen opdrachten naar de markt brengen. Verder gaan we op bezoek bij een circulaire rioolwaterzuiveringsinstallatie in Terwolde. Deze zuivering wordt op dit moment gerenoveerd volgens nieuwe technieken, waarbij veel aandacht is voor circulariteit en duurzaamheid. Jörgen Verschoor, Adviseur Circulaire Economie bij de Waterschap Vallei en Veluwe, vertelt ons hier meer over. En Jan Willem van de Groep serveert zijn dwarse mening in de column.

Aflevering #12: Het asfalt van de toekomst

Nederland heeft bijna 700 vierkante kilometer asfalt. Al die asfaltwegen, inclusief gemeentelijke niet-asfaltwegen, waren in 2019 verantwoordelijk voor circa 68% van de CO2-uitstoot van de grond- weg- en waterbouwsector. Wat zijn innovaties op het gebied van de wegenbouw en wat is de verwachting voor 2030?

Vincent Gruis en Karlijn Mol bespreken de mogelijkheden, uitdagingen en ontwikkelingen. Ook Miriam Frosi, innovatiemanager bij Rijkswaterstaat, schuift aan. Verder gaan we op bezoek bij het lab op de campus van de Universiteit Wageningen. In het lab wordt onderzocht of lignine de innovatie is om asfalt circulair te maken. Arjen van Kampen van de Universiteit Wageningen vertelt ons hier meer over. Jan Willem van de Groep serveert zijn dwarse mening in de column.

Aflevering #13: Circulariteit financieren: wat zijn gebruikte materialen waard?

Herbruikbare bouwmaterialen leveren nu bij sloop nagenoeg niets op. Ook als een gebouw losmaakbaar ontworpen is. Hopelijk verandert dat in de toekomst, maar de huidige onzekerheid maakt het lastig voor banken om de kansen van circulariteit bij financiering op waarde te schatten. Wat is nodig om de waarde van materialen beter te kunnen bepalen? En welke andere financiële prikkels zijn denkbaar om hergebruik te stimuleren?

Op zoek naar antwoorden brengen we een bezoek aan HoutWerk, een volledig uit hout opgebouwd pand op Campus Werkspoor in Utrecht. Vaste gasten in de podcast zijn Marjet Rutten, ondernemer, trendwatcher en aanjager van vernieuwing in de bouwsector, en Vincent Gruis, hoogleraar Housing Management (TU Delft) en voorzitter van het Transitieteam. Expert Jip van Grinsven, consultant bij Alba Concepts, schuift aan en legt uit wat nodig is om tot een goede berekening te komen. En ondernemer, innovator en dwarsdenker Jan Willem van de Groep zijn visie in een column. 

Aflevering #14: Bouwvergunningen bij gebruikte materialen: hoe bepaal je de kwaliteit?

Een kwaliteitsgarantie van hergebruikte materialen - zoals beton, staal en glas - is nodig om een bouwvergunning te krijgen. Maar de regelgeving en de praktijk is nu nog ingericht op gebruik van nieuwe materialen. Dat terwijl bepaalde bouwmaterialen naarmate de jaren verstrijken steeds beter van kwaliteit worden, zoals bij een goede wijn. Wie kiest voor hergebruik, moet nu rekening houden met een tijdrovend beoordelingstraject. Wat is nodig om de drempels weg te halen? En hoe kan hergebruik het nieuwe normaal worden?

De makers gaan naar Scheveningen waar het Zuiderstrandtheater door demontagebedrijf Lagemaat uit elkaar wordt gehaald en in zijn geheel weer opgebouwd in Oss als onderdeel van het vernieuwde theatercomplex De Lievekamp.

Projectontwikkelaar en directeur Menno Rubbens van Cepezedprojects deelt zijn ervaringen met hergebruik. Marjet Rutten, ondernemer, trendwatcher en aanjager van vernieuwing in de bouwsector, doet een pleidooi voor strengere landelijke normering vanuit de overheid. Hoogleraar Housing Management (TU Delft) en voorzitter van het Transitieteam Vincent Gruis neemt ons mee in de wereld van de standaardisering. En ondernemer, innovator en columnist Jan Willem van de Groep hoopt dat de nieuwe wet kwaliteitsborging er alsnog komt, en bouwers zelf verantwoordelijk maakt.

Aflevering #15: Hoe kunnen we beter meten met MKI en MPG?

Het verder ontwikkelen van de bestaande meetinstrumenten MKI en MPG is cruciaal voor het behalen van de circulariteitsdoelen voor 2030 en 2050. Hoe effectief zijn deze instrumenten op dit moment? De minimumeis van de MPG wordt in de woningbouw met twee vingers in de neus gehaald. En hoe zit het met de niet verplichte MKI in de grond- weg- en waterbouw?

We gaan met Rob Valk langs bij InnovA58, het innovatielab van Rijkswaterstaat. Bij de aanbesteding wordt gebruik gemaakt van de MKI. Expert Esther Heijink – ook van Rijkswaterstaat – vertelt over haar ervaringen met de MKI als gunningscriterium. Marjet Rutten doet een pleidooi om bij de ontwerpfase van een traject al zo duurzaam mogelijk te zijn. Vincent Gruis legt uit dat een MPG van 0,3 absoluut niet hetzelfde is als een MKI van 0,3. En columnist Jan Willem van de Groep heeft nog wel een paar ideeën om scherper te kunnen sturen.

Aflevering #16: Hoe ziet de circulaire toekomst van de bouw eruit?

Nederland moet een flinke tand bijzetten om in 2050 volledig circulair te zijn. In 2030 moeten we zelfs al 50 procent onderweg zijn. Hoe ziet die toekomst eruit? Welke ambitieuze scenario’s zijn er en wat betekenen deze ambities voor de infrastructuur? Hoe komen we daar en welke maatregelen moeten we hiervoor nemen?

Aflevering #17: Manifest voor systeemverandering: échte prijzen en CO2-budgetten

Met het Manifest Circulair Bouwen 2050 in de hand gaat het nieuwe Transitieteam de strijd aan met ‘het systeem’. Want de vele prachtige initiatieven van de koplopers van nu, zijn circulaire stukjes in een lineair systeem. Dat past simpelweg niet op elkaar. Wat is nodig om écht circulair te gaan denken en werken? Hoe zorgen we dat circulair de norm wordt?

We spreken uitgebreid met Cécile van Oppen van Copper8 over hoe we met lastenverschuivingen zoals het Ex’Tax Project van circulair bouwen de best business case kunnen maken. En: hoe kunnen CO2 budgetten bijdragen aan eerlijke concurrentie en een gelijk speelveld? Columnist Jan Willem van de Groep gooit het over een andere boeg, en stelt een Circulariteitswet voor, die stuurt op verplichte percentages secundaire grondstoffen en bio-grondstoffen. Trendwatcher Marjet Rutten ziet dat biobased bouwen nu al booming is, en vraagt zich hardop af of zo’n wet wel helpt.

Aflevering #18: Hoe krijgen we installaties sneller circulair?

De installaties in een gebouw hebben een grote impact op het klimaat. Niet alleen vanwege hun energieverbruik, maar vooral ook door de grondstoffen en materialen die in de warmtepompen, omvormers en ventilatiesystemen gebruikt worden. Hoe krijgen we de installaties sneller circulair? Daarover praten we in deze aflevering met onze vaste gasten, hoogleraar Housing Management Vincent Gruis en trendwatcher Marjet Rutten, én met Ruben Zonnevijlle. Zijn Dutch Geen Building Council gaf – samen met Techniek Nederland en TVVL – de sector onlangs een duwtje met de publicatie van 8 transitieversnellers, om daarmee de omschakeling aan te jagen.

We gaan langs bij InExeon in Wijchen, waar Raimondo Otten circulariteit al jaren in de praktijk brengt door defecte onderdelen van klimaatinstallaties te refurbishen.

Aan Laurens de Vrijer van brancheorganisatie Techniek Nederland leggen we de vraag voor waarom het breder in de installatiesector nog niet zo hard gaat met die circulariteit. Columnist Jan Willem van de Groep is juist kritisch op alle energie die wordt gestopt in het circulair maken van installaties.

Aflevering #19: Wilt u meer of minder airco’s?

Met de steeds warmere zomers en toenemende koudevraag is de neiging groot steeds meer airco’s te installeren. Lekker koel in huis, maar ook: meer hittestress in de stad. En ook het stijgende stroomverbruik heeft een negatieve impact op het klimaat.
Dat moet anders, vindt Jeske Zonneveld van Squarewise. In plaats van meer airco’s plaatsen, moeten we bomen planten! Met de ‘Huis als Tuin’ campagne wil zij zorgen dat huizenbezitters op zoek naar koelte een gecombineerd aanbod krijgen van installateur én hovenier. Maar kan een boom echt een airco vervangen? Daarover gaan transitieteamvoorzitter Vincent Gruis, trendwatcher Marjet Rutten en vaste presentatoren Maarten Hagg en Ewout de Bruijn met haar in gesprek.
Verslaggever Hajo Magré gaat naar Pijnacker, waar stedenbouwkundige Nanda Sluijsmans heeft meegedacht over de klimaatbestendige inrichting van een woonwijk: Boszoom en Park van Buijesen. Inclusief wadi’s om meer vocht vast te houden en – uiteraard! – bomen voor de nodige schaduw. In een groene omgeving zijn minder installaties nodig voor een comfortabel huis in winter én zomer.
Jan Willem van de Groep doet in zijn column een oproep aan opdrachtgevers in de bouw om de markt meer uit te dagen: hoe kun je een comfortabel binnenklimaat zo hoog mogelijk op de R-ladder tot stand brengen?


Abonneer je via: